Կարեն Կարապետյանի «դրայվը» հասավ հայոց լեզվին
Լեզվի պետական տեսչությունը լուծարելու կառավարության մտադրությունը այլևս վերջնական է: Այս մասին նախօրեին տարածած պաշտոնական հաղորդագրության մեջ տեղեկացրել է կառավարության լրատվական ծառայությունը: Կարեն Կարապետյանի գլխավորությամբ՝ կառավարությունում տեղի է ունեցել տեսչական բարեփոխումների համակարգման խորհրդի հերթական նիստը, որտեղ հավանություն է տրվել Կրթության և գիտության նախարարության կրթության տեսչական մարմին ստեղծելու նախագծին: Ըստ այդմ՝ նախատեսվում է լուծարել Կրթության գործող տեսչությունը՝ որոշումն ընդունելուց երեք ամիս անց, իսկ Լեզվի պետական տեսչությունը՝ տարեվերջին: Կարեն Կարապետյանն անդրադառնալով տեսչական բարեփոխումներին՝ նշել է, որ դրանք պետք է հստակ, համարձակ ու արագ կյանքի կոչել, իրականացնելով մաքսիմալ վերահսկողություն, ընթացքում լուծելով նաև հնարավոր խնդիրները: Տեսչական բարեփոխումների գործընթացը մեկնարկել է վաղուց՝ դեռևս նախորդ վարչապետի ժամանակ: Եթե ի սկզբանե հաստատված ծրագիրը կյանքի կոչվեր, կրթության տեսչությունն, օրինակ, դեռևս այս տարեսկզբին պետք է գործունեությունը դադարեցրած լիներ: Բայց եթե կրթության տեսչության պարագայում կարծես կա որոշակի հստակություն, քանի որ գործող տեսչության փոխարեն ստեղծվելու է նոր տեսչական մարմին, ապա լեզվի տեսչության ապագան մնում է անորոշ:Պարզ չէ, արդյոք կրթության նորաստեղծ տեսչական մարմինն իրականացնելո՞ւ է լեզվի տեսչության գործառույթները, թե՞ լեզվաքաղականությամբ զբաղվող պետական կառույցի անհրաժեշտություն կառավորությունն այլևս չի տեսնում: Հայտնի է, որ վարչապետ Կարեն Կարապետյանը շատ դժգոհ է լեզվի պետական տեսչության աշխատանքից և այն համարում է անգործ և ոչինչ չանող կառույց, որը փաստացի որևէ արդյունք չի տալիս: Հնարավոր է, որ լեզվի տեսչության աշխատանքի արդյունավետության հետ կապված վարչապետի դժգոհությունը օբյեկտիվ է: Խնդիրն այստեղ այն չէ, թե իրականում որքանով է լավ կամ վատ աշխատում լեզվի պետական տեսչությունը, ինչ պրոդուկտ է տալիս կամ էլ չի տալիս: Խնդիրն այն է, որ անկախության շրջանում Հայոց լեզվի նկատմամբ պետական վերաբերմունքի դևսևորումը պետական քաղաքականություն է: Հզոր երկրները սեփական լեզվի լոբբինգի, տարածման, զարգացման և պաշտպանության նպատակով խոշոր գումարներ են ծախսում՝ քաջ հասկանալով, որ լեզվի տարածումը ազդեցության շրջանակը ընդլայնելու ամենաարդյունավետ միջոցն է: Այս տեսանկյունից, եթե անգամ լեզվի տեսչությունն ամենավատ աշխատող մարմինն է, պետք է ոչ թե այն լուծարել, այլ արդյունավոտությունը բարձրացնելու լուրջ ծրագիր մշակել: Լեզվական մարմիններն աշխարհի ոչ մի երկրում եկամուտներ չեն բերում, դրանք ավելի շատ դիտվում են դիվանագիտական և քաղաքական խնդիրներ լուծելու միջոց: Հայոց լեզուն, իհարկե, տարածականության առումով չի կարող համեմատվել ո՛չ անգլերենեի, ո՛չ ռուսերենի, ո՛չ չինարենի, ո՛չ էլ գերմաներենի ու ֆրանսերենի հետ, որոնք ՄԱԿ-ի կողմից ճանաչված միջազգային լեզուներ են: Լեհերենն, օրինակ, միջազգային լեզու չէ, բայց այդ երկիրն ունի պետական մարմին, որը զբաղվում է լեհերենի պաշտպանությամբ: Հայոց լեզուն ևս այսօր կարիք ունի տարածման՝ առաջին հերթին ազգությամբ հայ մարդկանց շրջանում: Մենք խոշոր սփյուռք ունեցող երկիր ենք, սակայն առ այսօր հայերենի լեզվիմացությունը հավաստող միջազգային սերտիֆիկատների համակարգ չենք ներդրել: Ո՞րն է այն փաստաթուղթը, որը հավաստում է հայերենի իմացությունը. հայկական դպրոցներում կրթություն ունեցող մարդկանց դեպքում այդ հարցի պատասխանը պարզ է՝ դա ատեստատում առկա գնահատականն է հայերենից: Սակայն մենք ունենք արտերկրում ապրող բազմաթիվ հայեր, ովքեր այդ խնդրին այսօր չեն կարողանում լուծում տալ: Սա, իհարկե, միակ պրակտիկ գործը չէ, որը կարող է դառնալ լեզվի տեսչության գործառույթը: Տեսչության փոխարեն՝ գուցե կարելի է ունենալ կոմիտե. ի դեպ, նման առաջարկություն, մեր տեղեկություններով, քննարկվել է՝ հնարավոր է գործակալություն. կարևոր չէ՝ ինչ: Կարևորն այն է, որ Հայաստանի Հանրապետությունում անպայման պետք է լինի լեզվի մասին ՀՀ օրենքի իրականացմանը հետամուտ, հայերենի զարգացման և տարածաման խնդիրներով զբաղվող կառույց, և որ ամենակարևորն է, այդ կառույցի գործունեության արդյունավետությունը չի կարելի չափել բիզնեսի կանոններով: Ամբողջ խնդիրն այն է, թե այս պարզ ճշմարտությունը որքանով է ընկալում դրայվի սիրահար, հայերենով շատ վատ խոսող և ռուսերենի ազդեցության տակ մնացած մեր վարչապետը: Հայկ Դավթյան