Մոսկվայի խորիմաստ լռությունը մութ գործարքի շուրջ
Ռուսաստանի կողմից Թուրքիային տրամադրվելիք C-400 համակարգերի թեման արդեն մեկ ամսից ավելի բավական թեժ քննարկվում է: «Ես գրում եմ այդ մասին ամենաառաջին օրերից։ ԴԱԻՇ-ի դեմ պայքարն օգտագործվում է որպես PKK/PYD պետության ստեղծման գործիք, լծակ։ ԴԱԻՇ-ից ազատագրված տարածքները զբաղեցնում է PKK-ն։ Ավելին, որոշ շրջաններ ԴԱԻՇ-ը թողնում է նույնիսկ առանց մարտի։ Գաղտնիք չէ, որ նոր զգեստը, որը ցանկանում են հագցնել տարածաշրջանին, կարում է ԱՄՆ-ը…», գրում է թուրք հեղինակ Թունջայ Մոլավեյսօղլուն, ու հարցնում, թե ո՞րն է այսօր Թուրքիայի համար ամենամոտ սպառնալիքը` «Պատասխանը կասկածներ չի հարուցում՝ PKK ահաբեկչական կազմակերպությունը: PKK-ն, որը հանրահայտ «քրդական նախաձեռնության» իրականացման գործընթացում կարողացել է մեծացնել գրոհայինների թիվն ու բարձրացնել իր մարտական հնարավորությունները, շարունակում է իր ակցիաները ինչպես մեր սահմանների մոտ, այնպես էլ երկրի ներսում։ Ծանր զենքը, որն ԱՄՆ-ը տալիս է Սիրիայի հյուսիսի քրդական կազմավորմանը, հայտնվում է PKK-ի ձեռքում, այդ սպառազինությունները PKK-ն օգտագործում է թուրք զինվորների դեմ»: Ապա` հեղինակը հավելում է. «Թուրքիան ՆԱՏՕ-ի անդամ է…ԱՄՆ-ը ՆԱՏՕ-ի ամենաազդեցիկ և առաջատար ուժն է։ ՆԱՏՕ-ի մի երկիրը բացահայտ աջակցում է ահաբեկչական կազմակերպության, որին ՆԱՏՕ-ի մյուս երկիրը համարում է սպառնալիք իր գոյության ու ազգային անվտանգության համար։ Եվ պաշտպանում է այդ կազմակերպությանը որպես իր «ցամաքային ուժ»։ Այդ իրավիճակում Թուրքիայի մոտ սպառնալիքի ընկալումը պետք է փոխվի…Պետք է նայել ուժերին, որոնք կանգնած են PKK-ի հետևում… ԱՄՆ-ից բացի, այդ կազմակերպությունն աջակցություն է ստանում նաև Եվրոպայում, դա նշանակում է՝ ՆԱՏՕ-ի այլ անդամ երկրները նույնպես առաջնահերթ չեն համարում Թուրքիայի ազգային անվտանգությունը»,-գրում է հոդվածագիրը։ Ժամանակահատվածում, երբ այդ ամենն ակնհայտ է դարձել, օրակարգում առաջացել է թուրքական հակաօդային պաշտպանության համակարգի հարցը։ Երևան է եկել մինչ այդ անտեսանելի՝ ատլանտյան և եվրասիական ուժերի մրցակցությունը»: Թուրքիան հստակ սահմանել է իր նախընտրությունն այդ հարցում և մտադրություն հայտնել ձեռք բերելու ռուսական արտադրության С-400 հրթիռներ։ Դրանից հետո որոշ «հեղինակներ» սկսել են քննադատել Անկարայի ընտրությունը, նկատում է հոդվածագիրը` հավելելով, որ միջին և մեծ հեռահարության հրթիռները, որոնք ունեն աշխարհի գրեթե բոլոր զարգացած երկրները, սպառնալիք են նաև Թուրքիայի համար… Սակայն գլխավոր հարցը կայանում է հետևյալում. ո՞ր երկրներից կարող է հարված հասցվել Թուրքիային բալիստիկ հրթիռներով։ «Համաձայն անվտանգության մասին մեր սովորական պատկերացման, ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրները չեն կարող հարված հասցնել Թուրքիային: Իսկ եթե ՆԱՏՕ-ի անդամները մեր բարեկամներն են, այդ դեպքում ինչու՞ Թուրքիային առնչվող հարցն ամենևին չի մտահոգում այդ երկրներին։ Ինչու՞ նրանք չեն համաձայնում համագործակցել Թուրքիայի հետ ո՛չ PKK-ի, ո՛չ էլ Ֆեթուլահ Գյուլենի Ֆեթո ահաբեկչական կազմակերպության հարցում»,-հարցադրում է անում Մոլավեյսօղլուն։ Պաշտոնաթող գեներալ, ռազմավար Նեժաթ Էսլենը, ով նմանեցնում է Թուրքիայի անվտանգությունն առանց տանիքի տան հետ, նշում է. «Մեզ տանիք կերաշխավորի հակաօդային պաշտպանության համակարգը»։ ԱՄՆ-ը ասում է՝ մի՛ գնեք ռուսական արտադրության С-400-ներ, դուք չեք կարող դրանք ինտեգրել ՆԱՏՕ-ում։ Համարենք, որ մենք գնել ենք համակարգեր, որոնք համատեղելի են ՆԱՏՕ-ի հետ, և այդ համակարգերը կպաշտպանեն մեզ Իրանից ու Ռուսաստանից… Լավ, իսկ ինչու՞ են Ռուսաստանն ու Իրանը սպառնալիք Թուրքիայի համար։ Ինչու՞ պետք է մենք միլիարդավոր դոլարներ ծախսենք երկրներից պաշտպանության համար, որոնք սպառնալիք չեն ներկայացնում։ Էսլենն ասում է, որ մենք պետք է մշակենք ազգային անվտանգության սպառնալիքի նոր ըմբռնում՝ կապված մեր տարածաշրջանի իրադարձությունների հետ։ Թուրքիան կարող է ազատվել այդ ճիրաններից՝ չհակամարտելով Արևմուտքի հետ, ռացիոնալ քաղաքականության օգնությամբ։ Նկատենք, որ անցյալ ամիս անգամ Bloomberg-ը հայտնեց, թե դրանք կարող են տեղակայվել Թուրքիայի ցանկացած տարածքում, այդ թվում Հայաստանի հետ սահմանին: Գործակալությանը թուրք բարձրաստիճան անանուն աղբյուրի համաձայն` Թուրքիան ռուսական պաշտպանական համակարգերի համար համաձայնել է վճարել 2.5 մլրդ դոլար, և նախնական պայմանագրով, 2 C-400 մարտկոցներ Թուրքիան կստանա գալիք տարվա ընթացքում, իսկ հետո ևս 2-ը կարտադրվի Թուրքիայի տարածքում: Այս գործարքի վերաբերյալ տեղեկությունների հրապարակումից հետո ԱՄՆ ռազմական գերատեսչության ղեկավար Ջեյմս Մետիսը, թեև ռուսական С-400 զենիթահրթիռային համալիրներ գնելու Թուրքիայի պլաններն անվանել էր «երկրի սուվերեն որոշումը», սակայն միևնույն ժամանակ նշել էր, որ գործարքը հարցեր է առաջացնում, քանի որ Թուրքիան կարող է ապահովել ռուսական համալիրների համատեղելիությունը ՆԱՏՕ-ի տեխնիկայի հետ։ «Դրանք երբեք համատեղելի չեն լինի»,- ասել էր Պենտագոնի ղեկավարը։ Նա կոչ էր արել հետևել իրադարձությունների զարգացմանը. «Իսկապե՞ս նրանք կկիրառեն С-400-ները»։ Ապա` ԱՄՆ պաշտպանության նախարարությունն ավելի կոշտ էր, նրանք էլ հայտարարեցին, որ Թուրքիան պետք է բացատրի С-400 ռուսական զենիթային համակարգեր գնելու մտադրությունը: Պենտագոնի ներկայացուցիչ Ջեֆ Դևիսն ասաց. «Թուրքիան ՆԱՏՕ-ում մեր դաշնակիցն էր, և ցանկացած դաշնակցի հետ մեր հարաբերությունների հիմնարար սկզբունքն այն է, որ մենք սպառազինության համատեղելիություն ենք ցանկանում: Ինչ վերաբերում է С-400-ների գնման մասին լուրերին, ապա Թուրքիան պետք է բացատրի դա»,- ասել էր Դևիսը: Հավելենք, որ հունիսի սկզբներից Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարեց Թուրքիային С-400 վաճառելու Ռուսաստանի պատրաստակամության մասին «Մենք քննարկել ենք С-400 համալիրների վաճառքի հնարավորությունը: Մենք դրանք պատրաստ ենք»: Իսկ Թուրքիայից ավելի շատախոս էին. Ռուսաստանը և Թուրքիան ստորագրել են հակաօդային պաշտպանության C-400 համալիրների մատակարարման փաստաթղթերը, վստահեցնում է Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը. «Մենք և Ռուսաստանն այս հարցում անհրաժեշտ բոլոր քայլերն արդեն ձեռնարկել ենք, ստորագրությունները դրված են, փառք Աստծո, C-400 համալիրները կտեսնենք մեր երկրում»: Բացի այդ, Էրդողանը հակադարձել էր Վաշինգտոնի հայտարարություններին` նշելով, թե չի հասկանում Ռուսաստանից С-400 համալիրներ գնելու առնչությամբ ԱՄՆ-ի անհանգստությունը. «Ինչո՞ւ այն պետք է առաջացնի անհանգստություն։ Յուրաքանչյուր երկիր պետք է որոշակի միջոցառումներ ձեռնարկի իր անվտանգության ապահովման համար»։ Էրդողանը նաև ընդգծել է, որ ռուսական ու թուրքական համապատասխան գերատեսչություններն այժմ գտնվում են բանակցային փուլում, և վստահություն է հայտնել, որ Թուրքիան «կանի այդ քայլը»։ Այստեղ խիստ ուշագրավ է Կրեմլի խորիմաստ լռությունը: Մոսկվան չի հստակեցնում, թե Էրդողանը ճի՞շտ է ասել, թե ոչ, գործարքը կայացե՞լ է, փաստաթղթեր իսկապես ստորագրվե՞լ են, թե ոչ... Ռուսաստանի կողմից Թուրքիային С-400 համակարգերի մատակարարման համաձայնագիրը կնքելու մասին Էրդողանի հայտարարությունն ամեն դեպքում ՌԴ նախագահի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը հրաժարվել է մեկնաբանել: Մետաքսյա Շալունց