«Մահացածի մասին լավ, կամ ոչինչ» սկզբունքով
Կառավարության երեկվա նիստում հաստատվեց Հայաստանի արտաքին տնտեսական քաղաքականության զարգացման շրջանակներում նշվող թիրախային երկրների ցանկը՝ Ռուսաստան, ԱՄՆ, Չինաստան, Իրան, Վրաստան, ԱՄԷ, Ֆրանսիա, Գերմանիա, Իտալիա, Կանադա, Լիբանան, Բենիլյուքսի երկրներ: Կառավարությունը որոշել է ակտիվացնել արտաքին տնտեսական քաղաքականությունը, այդ նպատակով առանձնացնելով 14 երկիր, որոնց հետ տնտեսական հարաբերություններն աշխուժացնելու ուղղությամբ տարվելու է համապատասխան աշխատանք: Այդ նախաձեռնությունում, սակայն, Եվրասիական տնտեսական միությունը որևէ կերպ չի հիշատակվում, իսկ առանձնացված երկրների ցանկում ԵՏՄ անդամներից տեղ է գտել միայն Ռուսաստանը: «Նախագծով սահմանվում են տնտեսական առումով ՀՀ համար հեռանկարային գործընկեր երկրների ցանկը»,- կարդում ենք կառավարության որոշման մեջ: Այդ ցանկից պարզ է դառնում, որ Հայաստանի կառավարությունն ավելի հեռանկարային է համարում տնտեսական հարաբերությունների զարգացումը Լյուքսեմբուրքի, Բելգիայի կամ Լիբանանի հետ, քան ԵՏՄ անդամներ Բելառուսի, Ղազախստանի և Ղրղըզստանի հետ: Տնտեսական կապերի զարգացման համար Հայաստանի կառավարությունը, փաստորեն, ընտրել է Եվրամիության անդամ վեց ու ԵՏՄ անդամ ընդամենը մեկ պետություն: Եվ սա այն պարագայում, երբ 2013թ. Հայաստանի նախագահը անսպասելի որոշում կայացրեց՝ անդամակցել Կրեմլի նախաձեռնած մաքսային միությանը՝ այդ կերպ հրաժարվելով Եվրամիության հետ տարիներով բանակցված Ազատ առևտրի համաձայնագրի ստորագրումից: Հետաքրքրական է, որ կառավարության երեկվա նիստում որևէ մեկը չի էլ հիշատակել ԵՏՄ-ի մասին: Որոշման նախագիծը ներկայացնում էր փոխարտգործնախարար Շավարշ Քոչարյանը: «Առանձնացված երկրների մեկնարկային ցանկ կա արդեն, դա, իհարկե, սպառիչ չի, ընդլայնվելու է, դրանց [ընտրված երկրների] հանդեպ լինելու է հատուկ ուշադրություն», ասել է Շավարշ Քոչարյանը: Նրա խոսքին արձագանքել է վարչապետ Կարեն Կարապետյանը․ «Ես հենց դա էլ նկատի ունեի, բաժանել ենք խմբերի ըստ ծավալների, ըստ մեր հետաքրքրությունների և ըստ հեռանկարների»: Նախատեսվում է նպաստել դեպի նշված 14 երկրներ արտահանումներին և այդ երկրներից ներդրումների, նաև զբոսաշրջիկների հոսքի ավելացմանը: Փաստաթղթից տեղեկանում ենք, որ Տնտեսական զարգացման և ներդրումների նախարարությունն անգամ առաջարկել է ցանկում ներառել նաև Դանիան ու Շվեդիան, սակայն առաջարկությունը չի ընդունվել՝ «հաշվի առնելով տվյալ երկրներում ՀՀ դեսպանությունների ռեսուրսների սակավությունը»: Միաժամանակ, ԱԳՆ-ն առաջարկել է սկանդինավյան այդ երկրների հարցը դիտարկել հաջորդ փուլում: Կառավարության նիստից հետո Տնտեսական զարգացման և ներդրումների փոխնախարար Գարեգին Մելքոնյանից լրագրողները հետաքրքրվել են՝ գործադիրի այսօրվա որոշումը արդյո՞ք նշանակում է, որ կառավարությունը հեռանկարային չի համարում ԵՏՄ շրջանակում տնտեսական փոխգործակցությունը: «Երկրների ընտրությունը ԵՏՄ-ին կամ այլ միություններին անդամակցությամբ պայմանավորված չէ, հետագա ժամանակաշրջանում այդ ցանկը ենթակա է լինելու համալրման: Այժմ մենք բարձր թիրախային երկրներից բացի քննարկում ենք նաև միջին թիրախայնություն ունեցող երկրների խումբ հաստատելու հարցը», ասել է Գարեգին Մելքոնյանը: Նկատենք, որ Հայաստանի Ազգային վիճակագրական ծառայության տվյալներով, ԵՏՄ չորս երկրների (Ռուսաստան, Բելառուս, Ղազախստան, Ղրղըզստան) հետ Հայաստանի առևտուրը 2016թ․ կազմել է 1 միլիարդ 401 միլիոն դոլար կամ Հայաստանի ողջ արտաքին առևտրի 27,6 տոկոսը: Այսինքն, Հայաստանի արտաքին առևտրաշրջանառության գրեթե երեք չորրորդ մասն իրականացվել է ԵՏՄ-ից դուրս: Այսպիսով, ԵՏՄ-ին Հայաստանի անդամակցության նախորդ երկուսուկես տարիները ցույց տվեցին, որ Երևանը պետք է ավելի շատ ջանքեր գործադրի տնտեսական հարաբերությունների և անվտանգության համակարգի դիվերսիֆիկացման ուղղությամբ: Ինչ վերաբերվում է ԵՏՄ-ին, ապա այն գնալով արժեքազրկվում է, կորցնում է բովանդակությունը, զուգահեռաբար, Ռուսաստանն աստիճանաբար մեկուսանում է, և այս պայմաններում Հայաստանի կողմից պետք է վարել ավելի տնտեսական ճկուն քաղաքականություն: ԵՏՄ-ն դարձել է, կարծես, հայ պաշտոնյաների համար մի կառույց, որի մասին ընդունված չէ բացասական գնահատականներ, բայց բոլորի համար էլ պարզ է, որ այն չկա, այսինքն` «Մահացածի մասին լավ, կամ ոչինչ» սկզբունքն է գործում: Թամար Բագրատունի