Միջազգային կազմակերպության զեկույցը՝ Հայաստանում բռնաճնշումների մասին

«Այս տարի կառավարությունն ու իշխող կուսակցության օրենսդիրներն առաջ են քաշել մի քանի հետադիմական օրենսդրական նախաձեռնություններ, որոնք վերաբերում են տեղեկատվության մատչելիությանը և խոսքի ազատությանը»,- տարեկան զեկույցում գրում է Freedom House միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունը

«Մասնավորապես, կառավարության նախաձեռնությամբ Ազգային ժողովը «Տեղեկատվության ազատության մասին» օրենքում ավելացրել է նոր սահմանափակող հոդված, որը թույլ է տալիս մերժել պաշտոնական տվյալների տրամադրման հարցումները, եթե հայցվող նյութը պարունակում է «Սահմանափակ տարածման ծառայողական տեղեկատվություն»»,- գրում է միջազգային հեղինակավոր կազմակերպությունը՝ ընդգծելով, որ հոդվածի անորոշ և ընդհանուր բնույթը կառավարությանը մեկնաբանության չափազանց մեծ հնարավորություն է տալիս սահմանափակելու լրագրողների մուտքը պաշտոնական տվյալներ: Նույնիսկ փոփոխության ընդունումից առաջ պետական մարմինները հաճախ մերժում էին հարցումները կամ հետաձգում պահանջվող տվյալների տրամադրումը:

Նշվում է, որ ևս երկու օրենսդրական փոփոխություններ, որոնք սահմանափակում են խոսքի և տեղեկատվության ազատությունը, կատարվել են 2023 թվականին, սակայն հետ են կանչվել, այդ թվում ՝ լրատվամիջոցների և քաղաքացիական հասարակության լայն քննադատության պատճառով:

Ավելի վաղ Freedom House-ն արդեն նշել էր 2022 թվականին լուրջ վիրավորանքների ապաքրեականացումը՝ իշխանությանը զրկելով այն գործիքից, որը կարող էր օգտագործվել կառավարության քննադատների դեմ: Այնուամենայնիվ, իշխող կուսակցությունը նույն կերպ օգտագործեց 2020 թվականին ընդունված քրեական օրենսգրքի նոր փոփոխությունը, որը պարունակում է ատելության խոսքի, բռնության կոչերի կամ դրա արդարացման դրույթներ: Զեկույցը շարունակում է․ «2020 թվականին փոփոխության ընդունումից հետո դատարան հասած 38 գործերից 36-ը վերաբերում էր վարչապետի կամ նրա կողմնակիցների նկատմամբ բռնության կոչերին:

Ընդդիմության նկատմամբ բռնության կոչերին վերաբերող երկու բացառությունները քննվել են 2021 թվականին, իսկ հաջորդ երկու տարիներին դատարան հասած 26 գործերը վերաբերել են բացառապես իշխող կուսակցության առաջնորդների և աջակիցների նկատմամբ բռնության կոչերին, ընդ որում՝ 2023 թվականին գործերի թիվն աճել է ավելի քան երկու անգամ՝ 2022 թվականի համեմատ։ Մեղադրյալների թվում են եղել ընդդիմադիր քաղաքական գործիչներ և սոցիալական ցանցերի ակտիվ օգտատերեր (գործերի մեծ մասը հարուցվել է սոցիալական ցանցերում գրառումների հիման վրա), որոնք պնդում են, որ օրենքը կիրառվում է ընտրովի, իսկ իրավապահ մարմիններն անտեսում են իշխող կուսակցության անդամների կողմից բռնության բացահայտ կոչերն ու սպառնալիքները»:

Զեկույցում անդրադարձ է կատարվում նաև ԶԼՄ-ների և լրագրողների մասնակցությամբ դատական հայցերին՝ արձանագրելով, որ 2022 թվականի համեմատ աճել են՝ դառնալով պատժիչ գործիք լրատվամիջոցների նկատմամբ։

«Մի քանի անգամ Կուսակցության անդամները, այդ թվում՝ ԱԺ նախագահ Սիմոնյանը և Երևանի քաղաքապետ Ավինյանը, դատական հայցեր են ներկայացրել ԶԼՄ-ների դեմ՝ նրանց հեղինակությանը վնաս հասցնելու համար և պահանջել, որ դատարանը կալանք դնի ամբաստանյալ կողմի հաշիվների վրա՝ հայցի հայտարարած արժեքին համարժեք: Տեղական և միջազգային լրագրողական հանրության քննադատությունից հետո Ավինյանը դատարանին խնդրել է կալանքը հանել հաշվեհամարներից: Վարչապետ Փաշինյանը նույնիսկ կոչ արեց պաշտոնյաներին դատի տալ կոռուպցիայի «կեղծ» մեղադրանքներ հրապարակող լրատվամիջոցներին՝ որպես Transparency International-ի Կոռուպցիայի ընկալման ինդեքսում Հայաստանի անկումը կասեցնելու միջոց»,- նշվում է զեկույցում: