Նիկոլի արածը իլյուզոնիստի քայլ էր. թոզ է փչում հանդիստեսի աչքին.Աղասի Ենոքյան

Հարցազրույց քաղաքագետներ Արա Պապյանի և Աղասի Ենոքյանի հետ:/Մաս 1-ին/

-Վարչապետը հայտարարեց,որ դատաիրավական համակրգում պետք է փոփոխություներ իրկանացվեն ,բայց մինչ այդ հորդորեց փակել բոլոր դատարանների դռները,դատաիրավական համակարգի աշխատողները այս քայլը համարեցին հակասահմանադրական:1 տարի է իշխանության էին և կարող էին որոշակի ռեֆորմներ իրականացրել:Կարելի է ասե՞լ,որ 1 տարվա ընթացքում ի զորու չէին փոփոխություններ կատարել,և հիմա գնում են այսպիսի ամբոխահաճո քայլերի:

Արա Պապյան.Կարող էին և ավելի հեշտ դա տեղի կունենար, որովհետև այդ կոչը դատավորներին՝ով իրեն հարմար չի գտնում թող հրաժարական տա,այն ժամաանկ դատավորները շատ ավելի պատրաստակամությամբ կանեին,քան հիմա:Ես բազմիցս եմ քննադատել գործող իշխանությանը,որ դանդաղկոտություն են ցուցաբերում,բայց ունենք այն,ինչ ունենք :

-Տեսակետ կա,որ դատաիրավական համակարգը պահելով հին մեթոդների տակ,դատախազին պահելով,գնում են նրան,որ ձախողման դեպքում ասեն՝ հին իշխանությունները կան,մենք չենք կարողանում աշխատել:

Արա Պապյան.Ես կոմնակից եմ,որ այդ ամբողջը փոխվի ,որպեսզի նաև պատրվակներ չլինեն:Մի շրջան էլ դա կապում էին օրենսդիր իշխանության,եկեք այդ երեքն էլ արմատապես,խորապես փոխենք,և թող արդեն հստակ լինի:

-Ռեֆորմենրի բացակայության արդյուքնո՞ւմ է,որ 1 տարի հետո գնում են հին մեթոդներով,քայլերով:

Արա Պապյան.Այս 1 տարվա մեջ,հատկապես դատաիրավական ոլորտում, շատ ավելի մեծ բաներ կարելի էր անել,բայց գրեթե ոչինչ չի արվել:

-Այն ,որ հակասահամանադրական էր այս քայլը,ու եթե երկրորդ նախագահին սահմանադրական կարգը խախտելու համար մեղադրանք է առաջադրվել,մտավախություն չկա՞,որ եթե իշխանաոխություն լինի,նույն մեղադրանքը Նիկոլ Փաշինյանին կարող են առաջադրել:

Արա Պապյան.Սահմանդրության մեկնությունը տարբեր իրավաբաններ տարբեր ձևով են մեկնաբանում, բայց եթե մենք ընդունում ենք, որ հեղափոխություն է եղել,հեաղափոխությունը չի կարող լինել սահմանադրական,դա ինքնին օրենքից դուրս է,հետևաբար այն ժամանակ էլ էի ասում,որ եթե հեղափոխություն պետք է արվեր,թեկուզ հակասահմանադրական: Եթե մենք շարժվենք օրենքով և Սահմանադրությամբ Հայոց ցեղասպանությունը դատապարտելի չէ, որովհետև այն եղել է օրենքով՝Օսմանյան կայսրության խորհրդարանը օրենք է ընդունել և օրենքով են հայերին աքսորել և ոչնչացրել:Հոլոքստը դատապարատելի չէ:Դա արդարության,քաղաքացու իրավունքն է,բայց ոչ օրենքը: Թե չէ այսօր մարդիկ կաշառքով ,խնամիությամբ դարձել են դատավոր և ասում են ՝մենք անձեռնմխելի ենք:

-Բայց եթե մարդկանց մեղադրում ենք սահմանադրության խախտման մեջ,այդ նույն տրամաբանությամբ կարելի է արդարացնել:

Արա Պապյան.Չեն կարող,որովհետև մի դեպքում մենք ունենք զոհեր և հստակ ոչ միայն հակաօրինական,հակասահմանադրական քայլեր,այլ քայլեր,որոքն ընդհանրապես հակամարդկային են :Եթե շարժվենք օրենքով ,ապա այս ցեղասպանությունը օրինական է,ավելին՝ թուրքերն ասում են չէ,որ հայերը զենք են բարձրացրել օրինական իշխանության դեմ ,դրա համար մենք իրենց կոտորել ենք:

Աղասի Ենոքյան.Այստեղ հիմնական խնդիրն այն է,որ մենք չենք հասկանում,թե տվյալ պահին ինչ խաղի կանոններով է խաղում Նիկոլ Փաշինյանը՝նա խաղում է հեղափոխությամբ,թե՞ խաղում է օրենքներով:Տվյալ պահին տվյալ կոնկրետ գործողության մեջ օրնենք է աշխատում,թե՞ հեղափոխությունը:Եթե հեղափոխությունը,ապա ջնջում է բոլոր օրենքները ,եթե հեղափոխությունը գալիս է հաստատում է ուժի իրավունքը,քաղաքականության իրավունքը,ով վերցրել է, ուրեմն նրանն էիրավունքը,ապա մենք ինչ օրենքի վրա ենք հղում անում:Ինչի Նիկոլ Փաշինյանը իր կողմից մերժված Սերժ Սարգսյանի սահմանասրության համաձայն անցած տարի 4-5 անգամ հրաժարական տվեց,նորից առաջադրվեց վարչապետ,որովհետև մի անգամ ուշադրություն չէին դարձրել Սահմանադրության մի ստորակետի,չափազանց լեգալ ճանպարհով էր գնում մի դեպքում,մյուս դեպքում ասում է՝օրենքը չկա ,ես եմ:Նույնիսկ ԵՊՀ-ի ռեկտորի հետ կապված էլ ասաց,որ օրենքով միգուցե,բայց մենք ուն ենք քաղաքական որոշում:Խնդիրն այն է,որ ժամանակին եղավ առաջարկ,եկեք վերացնենք բոլոր տեսակ իշխանական,ադմինիստրատիվ,օրենսդիր,դատական մարմինները,դրա փոխարեն ստեղծենք հեղափոխական կոմիտեներ:Թող հեղափոխական կոմիտեները որոշեն,թե տվյալ պահին հասարակության,կամ տնտեսության այս հատվածը ինչպես պետք է կառավարվի,այն հատվածը՝ինչպես:

-Հանրությունը մի տեսակ խճճված է, մենք առաջնորդվում ենք հեղափոխությամբ,թե՞ օրենքով:

Արա Պապյան.Օրինակ, եթե հեղափոխությունից անմիջապես հետո բացահայտվել,որ այդ դատավորը իր գործունեության ընթացքում անհամատեղելի գործողություններ է կատարել,լինի դա կաշառք,սխալ որոշում,հանգիստ կարելի է ր ազատվել նրանից:Հիմա , եթե ասում ենք դատարանը անկախ ,ազատ է, իրենք կարող են ասել,որ մենք հրաժարականը տվողը չենք:

Աղասի Ենոքյան.Եթե դատավորները իրենց գործունեության ընթացքում որևէ հակաօրինական քայլ են արել, իշխանությանը տիրապետելով բոլոր տեսակի իրավապահ մարմիներին,կարող էր այս ընթացքում բացահայտումներ անել և ասել՝կոնկրետ այս կամ այն դատավորները չարաշահումներ են արել,իրավունք չունեն այլևս շարունակելու իրենց պաշտոնավարությունը,դիմել համապատասխան մարմիններին և զրկել նրանց:Բայց նման բան չի արել,կոնկրետ դատավորի անուն չի հնչեցվել,արդեն պետք է արված լիներ: Եթե բոլոր դատավորները վատն են,սխալներ են գործել,ուրեմն նրանց կայացրած բոլոր որոշումները սխալ են,և ուրեմն այդ մարդիկ ,ովքեր եկել դատարենների մուտքերն էին փակել,հաջորդ քայլով նրանք պետք է գնան քրեադատվարական հիմնարկներ,գաղութներ,բանտեր և պահանջեն,որ բոլորին ազատ արձակեն:

-Բայց դա մի տեսակ անարխիայի դրսևորում է:Վտանգ չեք տեսնո՞ւմ:

Աղասի Ենոքյան.Այո:

Արա Պապյան.Եթե այդպես լինի,ես վտանգ տեսնում եմ,բայց այդպես չի կարող լինել, պարզապես ես համաձայն եմ, այո, պետք է շատ գործեր վերանայվեին, բայց այն բանից հետո ,երբ կձևավորվի նոր դատարան , միգուցե հենց այդ հին ,ով զանցանք է կատարել,անպայման պետք է պատասխանտվության ենթարկվի, մենք պետք հաշվի առնենք,որ այդ մարդկանց վրա նաև քաղաքական ճնշումներ են եղել:Պետք է ստեղծվեն իսկապես անկախ դատարաններ և այդ դատարանները շատ գործեր պետք է վերանայեն,եթե գոնե հիմնավոր կասկածներ ունեն,կամ խելամիտ ,որ մեկին սխալ են դատել, կամ մյուսին չեն դատել: Ես կողմնակից եմ,որ 1991 –ից առ այսօր շատ աղմակահարույց գործեր պետք վերնայվեն,եթե կուզեք կոչեք հեղափոխական դատարան…

-Ամենաաղմկահարույց ՝մարտի 1-ի գործը, դեռ չի կարողացել բացահայտել,այդ 10 հոգու սպանությունը դեռ բացահայտված չէ,դուք ո՞նց եք պատկերացնում 91-ից մինչև այսօր եղած գործերը:

Աղասի Ենոքյան.Ասում եք քաղաքական ճնշումներ են եղել,իսկ ի՞նչ են ասում հայտնի գաղտնալսումները,հիմա դատարանների վրա չկա՞ն քաղաքական ճնշումներ:Չէ ,որ մենք խոսում ենք անկախ դատարանների մասին ,քաղաքական ճնշումներից զերծ դատարարնների մասին,բայց հեղափոխության առաջին իսկ օրերից պարզ,հստակ ապացույցներ կան,որ էլի կան նույն քաղաքական ճնշումները և եթե այս իշխանությունը ձևավորի նոր դատարաններ,որտե՞ղ է երաշխիքը ,որ այդ նույն դատարանը չի լինի պարզապես այս իշխանության կցորդը:

Արա Պապյան.Ժողովրդավարության մեջ է,թափանցիկության մեջ է,իսկապես անկախության մեջ է,ինչու են մարդիկ սխալ դատում,որովհետև իրենք կախված էին գործադիրից,իրենք հասկանում էին,որ երբ դատավորը չի կատարում հրահանգը տարբեր պատճառներով դուրս էին հրավիրում:

-Այս գործողությունը ցույց չտվե՞ց,որ ավելի շատ կախվածություն պետք է լինի: Սա նշանակու՞մ է,որ վաղը մի ուրիշ քաղաքական քայլ ,բոլորին նորից կլցնի փողոց կամ դատարան:

Արա Պապյան.Դատարանը անկախ պետք է լինի այն դեպքում,եթե ինքը անկախաբար է ձևավորվել և իր գործունեությամբ ցույց է տվել,որ անկախ է:Եթե մենք ունենք դատարաններ,որոնց նկատմամբ վստահությունը զրոյական է,բնականաբար կախված պետք է լինի քաղաքականից:Մենք այս քաղաքական ազդեցությունը, դերը անտեսում ենք իրավական ոլորտից,դա շատ կարևոր է,եթե դու առանց քաղաքականության գործողությունը դատես,նույն արարաքը մի ժամանակ հերոսություն է,մի ուրիշ ժամանակ սպանություն: Զինվորը հայրենիքը պաշտպանելու համար մարդ է սպանում,ինքը մարդասպան չէ,ինքը հայրենապաշտպան է,և հակառակը :

Աղասի Ենոքյան.Շշով գլխին խփելը մի դեպքում հեղափոխության համար կարևոր քայլ է,մյուս դեպքում խուլիգանություն է,կամ ուրիշ բան:

Արա Պապյան.Դրա համար ասում եմ՝քաղաքականությունը միշտ կա իրավական հարցերի մեջ,չի էլ կարող չլինել:

-Շոուի էլեմենտ այստեղ կա՞յին:

Աղասի Ենոքյան.Ես այդ հայտնի ելույթում երեք իրարից անկախ ուղերձ տեսա:Առաջինը այն էր՝որ տեսեք ես չեմ վերահսկում դատական համակարգը,դրա տարբեր ձևակերպումները,դատական համակարգը նախկին ռեժիմի օրոք է ձևավորվել,երկրորդ՝ ես չեմ վերահսկում Արցախի իշխանություններին և էլի տարբեր ձևակերպումներ և երրորդ ՝պատերազմ է սպասվում Արցախում:Այս երեք ձևակերպումները իրարից անկախ մեսիջներ էին,Նիկոլ Փաշինյանը փաթեթավորեց իր ուղերձի մեջ և ես կարծում եմ,որ հիմնականը նույնիսկ վերջին ուղերձն էր:Դատական համակարգի հետ կապված մասը ,որը մինչև այդ ոչ միայն ելույթ էր,այլ նաև գործողություններ էին,մարդիկ էին գնացել դատարանների մոտ,փակել,սա նման է իլյուզոնիստների արածին,որ առաջին գործողության մեջ թոզ է փչում հանդիստեսի աչքին,որ իր հիմնական գործողությունը անի,իսկ հիմնականը Արցախի հետ կապված իր հայտարարությունն էր:

Արա Պապյան.Այսինքն դուք նկատի ունե՞ք հնարավոր պատերազմը:

Աղասի Ենոքյան.Հնարավոր պատերազմը չէ,Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց,որ պատերազմը հանարավոր է,ուղղակի հիմնական խնդիրն է այն ,թե ով է լինելու մեղավորը,հայտարարեց,որ այնտեղ դավադրություն է պատրաստվում ,որ Արցախում կան ուժեր,որոնք պատրաստ են պատերազմ հրահրել,տարածքներ հանձնել,որպեսզի մեղքը գցեն Հայաստանի իշխանությունների վրա,չեմ կարծում,որ այս ամենի մեջ տրամաբանություն կա: Այս ամենի մեջ տրամաբանություն չկա այն առումով,որ այն մարդիկ,ովքեր այդ տարածքները ազատագրել են ,ովքեր պահում են այդ տարածքները հանձնե՞ն թշնամուն զուտ նրա համար,որ մեղքը գցեն Նիկոլ Փաշինյանի վրա: Սա անհեթեթություն է,սա պատասխանատվությունը իր վրայից գցելն է,ավելի շուտ Նիկոլ Փաշինյանը փորձում է իրեն ապահովագրել ապագայի խնդիրներից,ապագա պարտությունից ,որպեսի մեղքի գցի ղարաբաղյան կողմի վրա:

-Բայց վարչապետի հայտարարությունը չպետք է անարձագանք մնար ,երբ վարչապետն է խոսում և կոնկրետ ասում է՝կան դավադիրներ կամ դավադրություն,հողերի հանձնում,անուններ պետք է հնչեն:

Արա Պապյան.Այն,որ Արցախի ռազմաճակատային գծում պատերազմը հնարավոր է,դա միշտ է հնարավոր,այն ,որ ամսեամիս մինչ այս հեղափոխական դեպքերը նկատում էինք,դա պարզ էր: Ալիևը հայտարարությունը Իրիվանը գրավելու մասին պակաս կոշտ հատարարություն չէ,քան այն որ հիմա ես ասում՝ Շուշին կազատագրենք:Դա միշտ էլ եղել է ու լինելու է:Այն ,որ Ադրբեջանը պետք է փորձի Հայաստանի ներսում տեղի ունեցող ցանկացած իրադարձությունը օգտագործել իր օգտին,դա էլ պարզ է:Այն ,որ Արցախում կան ուժեր,հիմնականում դա վերնախավի մի մասն է,որը բնավ չի ուզում կորցնել իր արտոնյալ դիրքը,ավելին վախենում է հետագա պատասխանատվությունից,որովհետև այն կեղեքումը,հափշտակումները,յուրացումները ,որ տեղի են ունեցել Հայստանում,նույնքան էլ տեղի են ունեցել Հայաստանի Արցախի մարզում ,մի կարծեք,թե այնտեղ սրբեր են եղել:Նիկոլ Փաշինյանի սխալը այն է,որ երբ նա անցած տարի մայիսի 9-ին գնաց Արցախ,ինքը պետք է առաջարկեր տեղի իշխանություններին հրաժարական տային և Հայաստանի հետ ընտրություններ անեին,իրենք կարող էին մի հատ էլ լրացուցիչ հարց դնել տեղական իշխանությունների ընտրության համար ,բայց առաջին հերթին պետք է վերականգնվեին Արցախի Հայաստանի քաղաքացիների ընտրական իրավունքները…

-Այսինքն՝ այդ ցնցումները պետք էր տեղափոխե՞լ Արցախ:

Արա Պապյան.Հակառակը ,դա ցնցում չէ,բուժում է,ինչ է ստացվում ,եթե մենք բանակի ,կաշառակերներին,թալանողների բացահայտում ենք, դա ցնցո՞ւմ է:

Աղասի Ենոքյան.Դուք ըստ էության երկորդեցիք Նիկոլ Փաշինայնի հայտարարությանը ,որ այնտեղ կան դավադիր ուժեր,որոնք պատրաստվում են պատերազմի…

Արա Պապյան.Ես ասացի,որ իրենք շահագրգռված չեն,որպեսզի այս փոփոխությունները տեղի ունենան իրենց մոտ:

Աղասի Ենոքյան.Իսկ դուք կարող եք անուններ հնչեցնել:

Արա Պապյան.Ես գիտեմ,բայց ես պահում եմ անմեղության կանխավարկածը ,կան հատուկ կառույցներ,որոքն կբացահայտեն,կասեն :Ի դեպ ասեմ,որ ես դրա մասին գիտեմ մինչև Նիկոլ Փաշինյանը,չկարծեք,թե իմ աղբոյուրը միայն Նիկոլ Փաշինյանն է: Ի վերջո մենք էլ ընկերներ,մարդիկ ունենք,ովքեր այդ նույն կառույցների մեջ:

-Այսինքն՝դավադիրներ այնուամենայնիվ կան:

Արա Պապյան.Կան խմբեր,մարդիկ,ովքեր բնավ չեն ուզում,որ արմատական փոփոխությունենր տեղի ունենան:

-Շարունակության հետ էլ եք համաձա՞յն,որ կան դավադիրներ,ովքեր ուզում են հողեր հանձնել:

Արա Պապյան.Ես չեմ կարծում,դա արդեն իրենզ ձեռքն էլ չի:

Աղասի Ենոքյան.Ինչ նկատի ուենք արմատական փոփոխթւյաուն ասելով:

Արա Պապյան.Արմատական փոփոխությունն այն է,որ օրինակ սկսեն բացահայտվել ապրիլյան պատերազմի իրական վիճակը:

-Դրա համար արժե հայտարարել,թող բացահայտեն:

Արա Պապյան.Հողեր հանձնելու հարցը տվեք Նիկոլ Փաշինյանին,ես նման բան չեմ հայտարարում,բայց ես գտնում եմ, քանի դեռ նույնպիսի փոփոխություներ ,ինչ տեղի են ունեցել Երևանում,Ստեփանակերտում տեղի չունենան ,ոչինչ չի բացահայտնի:Արցախում միշտ իշխել է այն տեսակետը,որ անկախ նրանից՝ ով է Երևանում իշխանության,Արցախում այնպիսի իշխանություն պետք է լինի,որը Երևանի իշխանությունների հետ լինի համահունչ: 90-ականների սկզբին,երբ ՀՀ ՀՀՇ-ն էր,իսկ Արցախում ՝դաշնակացությունը, ի պատիվ իրենց դաշնակցությունը երկրորդ պլան գնաց,որպեսզի Ստեփանակերտն ու Երևանը համահունչ լինեն:Ինչ փոխվեց այդ տարամաբանության մեջ,որ Արցախի ղեկավությունը ,գիտեր չէ Հայաստանում ինչ է կատարվում ,նույն և Քոչարյանը սկսած Մադրիդյան սկզբունքներից,և Սերժ Սարգսյանը այդ սկզբունքները զարգացնելով ,մշտապես խոսքը տարել են տարածքներ հանձնելու մասին:

-Արցախում հայտարարեցին,որ մենք կգնանք ընտրությունների և այդ ամենը տեղի կունենա օրինական ճանապարհով:

Արա Պապյան.Արցախի ղեկավարությունը չխոսեց, երբ այդ սկզբուքները կային,և դրանք դրված էին բանակցային հիմքում ,բայց հենց Հայստանում տեղի ունեցավ հեղափոխություն-իշխանափոխություն,եկան մարդիկ,ովքեր իրենց ձեռնտու չէին,իրենք սկսեցին արդեն Երևանի իշխանությանը մեղադրել տարածքներ հանձնելու մեջ:Առաջին մեղադրնքը տարածքներ հանձնելու Երևանի հասցեին հնչել է Ստեփանակերտից,այլ ոչ թե Երևանից Ստեփանակերտին:

Աղասի Ենոքյան.Բանակացություններին Երևանն է մասնակցում,բնական է,որ Երևանի հասցեին պետք է լինի:

Արա Պապյան.Ի՞նչ հիմք կար նման մեղադրանքի համար:

Աղասի Ենոքյան.Մենք տեսանք ,թե ինչ կատարվեց Նիկոլ Փաշինյանի որդեգրած ղարաբաղյան բանակցությունների զարգացումների առաջին փուլում,բանակցություններում զգալի ետընթաց ունենք,2016-ի պատերազմից հետո գերտերությունները՝Մինսկի խումբը ընդունել էին,որ նման պայմաններում բանակցություններ անհնար է,անհրաժեշտ է ստեղծել վստահության ապրապնդման գործիքներ,մոնիթորինգի մեխանիզմներ և դրա համար առաջ քաշվեց այդ մոնքիթորինգի մեխանիզմների ստեղծումը ,որից որ համանախագահները անմիջապես հրաժարվեցին Հայաստանի իշախնափոխությունից հետո:Դա լուրջ հետընթաց էր մեզ համար:

Արա Պապյան.2016-2018-ը կար,ինչո՞ւ որևէ բան չիրկանացվեց:Մոնիթորնգը որևէ բան չարեց:

Աղասի Ենոքյան.Մոնիթորնգը միշտ եղել է օրակարգում,քայլեր չի եղել ,Սերժ Սարգսյանը պայման էր դրել,որ եթե սրա վերաբերյալ չլինեն զարգացումներ ,ես չեմ ունենա հանդիպումներ: Իսկ իշխանափոխությունից հետո անմիջապես այդ կետը օրակարգից հանվեց,սա Հայաստանի համար բացասական քայլ էր:

Շարունակությունն՝այստեղ

Հարցազրույցը՝Նաիրա Բաղդասարյանի