Դավադրությո՞ւն, թե՞ սարսափ. ինչ կմոգոնեն ռուսները
ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը վերջին հարցազրույցը «Ռոսիա սեգոդնյա» միջազգային լրատվական գործակալության գլխավոր տնօրեն Դմիտրի Կիսելյովի հետ տարաբնույթ քննարկումների առիթ հանդիսացավ, շատերը նկատեցին, որ այդ հարցազրույցում Ս.Սարգսյանի ինքնավստահությունը, իսկ Կիսելյովի կողմից նույնիսկ կասկածելի զսպվածություն, բարյացակամություն ու հանդարտություն: Առհասարակ, վերջին շրջանում Ռուսաստանի կողմից Հայաստանի նկատմամբ բացահայտ սիրալիր, դրական մթնոլորտի հետևողական աշխատանքներ են տարվում, և հարց է ծագում, թե ինչո՞վ կարող է դա պայմանավորված լինել, ինչու՞ են ռուսները սկսել այդչափ արժևորել Հայաստանը: Սա խորքային ու բազմաշերտ թեմա է և կարող է պայմանավորված լինել մի քանի գործոններով: Նախ` ամենակարևոր գործոններից մեկն այն է, որ հատկապես ապրիլյան քառօրյա պատերազմից հետո հասարակական մեծ դժգոհություն առաջացավ Ռուսաստանի կողմից Ադրբեջանին` շուրջ 5 միլիարդ դոլարի ռուսական զենքի վաճառքի պատճառով: Կարծես, բոլորը, սթափվեցին, գիտակցելով, թե ինչ է նշանակում տարեց-տարի ավելի խորացող ռուս-ադրբեջանական հարաբերությունները` Լեռնային Ղարաբաղի համար: Այս իրավիճակում` Մոսկվան էլ, թերևս, իր հերթին գիտակցեց, որ Հայաստանի իշխանությունը և Հայաստանի հասարակությունը տարբեր բաներ են: ՀՀ իշխանությունները հլու-հնազանդ կարող են կատարել Մոսկվայի ցանկացած հրահանգ, օրինակ` տապալել ԵՄ Ասոցացման համաձայնագիրն ու մեկ օրում ԵԱՏՄ-ին անդամակցելու որոշում կայացնեն, բայց խոշոր հաշվով, դա չի նշանակում, որ հասարակությունն էլ անվերապահ ընդունում է իշխանության որոշումները: Հայաստանի հասարակության կողմից բացասական ընկալումները Մոսկվայի քաղաքականության նկատմամբ, թերևս, լուրջ գործոն են հանդիսացել, որպեսզի Ռուսաստանը գիտակցի, որ կարող է կորցնել Հայաստանի հասարակության աջակցությունը: Ռուսները չեն կարող չգնահատել այն պատրաստակամությունը, որը ՀՀ իշխանությունները ցուցաբերեցին վերջերս մեկ այլ կարևոր որոշման առիթով: Խոսքը այն տեղեկության մասին էր, որը օրերս ի հայտ եկավ. ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հավանություն է տվել Հայաստանի հետ միացյալ զորախումբ ստեղծելու՝ ՌԴ կառավարության առաջարկին և հանձնարարել է ստորագրել այն: Ըստ համաձայնագրի՝ Կովկասյան տարածաշրջանում կոլեկտիվ անվտանգության կողմերից յուրաքանչյուրի անվտանգությունը ապահովելու նպատակով ստեղծվում է երկու երկրների միացյալ զորախումբ, որն ի զորու կլինի համարժեք արձագանքել զինված հարձակմանը: Թեև նշվում էր, որ «համաձայնագիրը որևէ երրորդ պետության դեմ ուղղված չէ», սակայն հարցականներն այստեղ բազմաթիվ են և լուրջ կասկածներ կան, որ «հարձակումներ» ասելիս, Մոսկվան, թերևս, ոչ թե Թուրքիայից, կամ Ադրբեջանից հնարավոր հարձակումները նկատի ունի, այլ Հայաստանի հյուսիսային հարևանի` Վրաստանի նկատմամբ վերահսկողություն սահմանելու ձգտումն է իշխում: Հայ-ռուսական վերջին ջերմությունն ու վստահությունն, իհարկե, կարող է պայմանավորված լինել Հայաստանին «Իսկանդեր», «Սմերչ» և այլ տիպի զինատեսակների տրամադրման համատեքստում: Իհարկե, Հայաստանի դերակատարումը` ԵՏՄ-ում, Հայաստանի պահվածքը բոլոր միջազգային կառույցներում, մասնավորապես` ՄԱԿ-ում Ռուսաստանի քաղաքականությունն աջակցելու հարցում, ավելի կոնկրետ` Ուկրաինայի և Սիրիայի խնդիրներում ընդդեմ Ռուսաստանի քվեարկություններին չմիանալը: Այս ամենին կարելի է գումարել նաև Ռուսական քարոզչամեքենայի կողմից վերջերս դրական երանգներով Հայաստանը ներկայացնելու կոնկրետ դեպքերը` ռուսական լրատվական ծրագրերում Հայաստանի մասին ռեպորտաժները, և ամենաթարմ օրինակը, երբ ռուսական Առաջին հեռուստաալիքի «Լեդնիկովի պերիոդ» նախագծում Եկատերինա Վարնավան և Մաքսիմ Մարինինը պարեցին հայկական «Արի, իմ սոխակ» օրորոցայինի ներքո, այնուհետև պարային զույգը վերջում ծածանեց անմոռուկի պատկերով պաստառ (1915 թ.-ի Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի խորհրդանիշը) արժանանալով` հանդիսատեսի բուռն ծափողջույններին: Մեկնաբանելով երգի ընտրությունը՝ Մարինինը նշեց, որ նրանք ցանկանում էին հիշեցնել մարդկանց Հայոց ցեղասպանության իրադարձությունների մասին, հարգանքի տուրք մատուցել 1915 թ.-ին անմեղ սպանվածների հիշատակին: Իհարկե, ռուսական վերաբերմունքի շեշտակի փոփոխությունը կարող է պայմանավորված լինել ապագայում Հայաստանի համար ոչ հաճելի անակնկալների մատուցմամբ, և հնարավոր է, որ այս ամենը հիմք է ծառայում Հայաստանից ինչ-որ նոր ու վտանգավոր բան կորզելու մղումով: Չի կարելի բացառել, որ ՌԴ նախագահի հավանությանն արժանացած` Հայաստանի հետ միացյալ զորախումբ ստեղծելու՝ առաջարկն ու հանձնարարականը կոնկրետ սպառնալիքներ պարունակեն Հայաստանի համար: Չմոռանանք, որ հենց այս համաձայնագրի մասին խոսելիս Դմիտրի Կիսելյով-Սերժ Սարգսյան զրույցի ընթացքում էլ ի հայտ եկավ Հայաստանում երկրորդ ռազմաբազա ստեղծելու թեման, ինչը, միգուցե, ամենևին էլ պատահականություն չէր... Թամար Բագրատունի