Համոզված եմ,որ Իլհամ Ալիև փրոդաքշնը մի քանի տարի հետո կհայտնվի Ոսկե Ծիրանում.Դավիթ Սահակյանց

Հարցազրույց ռեժիսոր,անիմատոր,նկարիչ Դավիթ Սահակյանցի հետ:/Մաս 1-ին/

-Վերջերս կտրուկ ,համարձակ հայտարարություններ եք անում ,ինչո՞ւ,իրավիճակ է փոխվե՞լ,երևույթներ են տեղի ունենո՞ւմ,որ դուք դրա հետ համաձայն չեք,թե՞ ակամայից ստացվեց:Մի հայտարարություն եք արել` եթե Ստամբուլյան կոնվենցիան վավերացվի, իշխանությունն իր վախճանը կստորագրի:Իսկապես վստահ եք,որ հանրությունը չի կորցրել իր իմունային համակարգը ,դիմադրողակնություն ունի ,կմնա ամուր,որովհետև եթե ԼԳԲՏ համանքի ներկայացուցիչը Աժ-ում խոսեց,ես սկզբում տպավորություն ստացա,թե մոնտաժ է,չէի կարողանում հավատալ,որ դա իրականություն:Մտածեցի ,որ մեծ դիմակայություն կլինի,կմերժվի,սակայն հակառակ հայտարարություններ եղան,իշխանության ներկայացուցիչներն էլ ասացին`որոշեք,մարդ է ,թե մարդ չէ:

-Միգուցե շատ ինքնավստահ եմ դա ասում,բայց ես չեմ հավատում,որ մենք վերջնականորեն կորցրել ենք մեր իմունիտետը:Համոզված եմ,որ մեր մեջ մի կարևոր բան նստած է,երբ ժամանակին ասում էին,եթե պատերազմ լինի ազգը նորից ոտքի չի կանգնի ինչպես արցախյան ազատամարտի ժամանակ,բայց ապրիլյան պատերազմը ցույց տվեց,որ ազգը դեռ իր ոգին չի կորցրել ,մենք իսկապես ծանր պայամաններում համախմբվում ենք ու գնում ենք այնպիսի քայլերի,որոնց շնորհիվ մինչև օրս գոյատևում ենք:Թող չթվա ,թե դա միջանկյալ հարց է,որը որ կանցնի ՝կանցնի,չի անցնի՝չի անցնի,դրա դեմ իսկապես պետք է պայքարել,դրա դեմը իսկապես պետք է առնել և այդ հարցը շատ մեծ խնդիր կարող է առաջացնել մեզ համար:Ազգի գոյատևման հարց կարող է լինել:Հավատում եմ նրան,որ առողջ մասսան ոտքի կկանգնի և թույլ չի տա,որ նման բան անցկացվի:

-Մի քանի ազդակներ,որ նկատել եք և վստահ եք:

-Ես չեմ կարծում,որ նորմալ մտածելակերպ ունեցող մարդը կարող է համաձան լինել այդ թեզերին,եթե չեն արտահայտվում,ուրեմն վախ կա կամ ունեն իրենց խնդիրները այդ հարցը չբարձրացնելու:Կոչ եմ անում չվախենալ ,դրա մասին խոսել,եթե իսկապես չեն ընդունում:Այն մադրիկ ,ովքեր չեն վախենում ,դրա մասին խոսում են,բարձրաձայնում են խնդիրը:

-Ինչի՞ց են վախենում`այս համայնքից,թե՞ իշխանությունից,իշխանությունը դեռ այդ ուղղությամբ ոչինչ չի անում:Նախկին նախագահը շատ լավ աշխատում էր բոլոր արվեստագետների,մտավորականների հետ,որամեն մեկին իր չափաբաժինը հասներ,և այն ժամանակ չէին խոսում,որ չնեղացնեն,հիմա նման բան չկա:

-Ի սկզբանե ,այն իրադարձույթունները,որ սկսվեցին անցյալ տարի,իրենց հետ բերեցին այն խոսելու ֆորման ,որի մեջ բոլորս ապրում ենք ,խոսելու այն միջոցները,ֆեյքային հարձակումներըմարդիկ,որոնք սկսել են իրենց թույլ տալ խոսել այնպիսի բառապաշարով ,որն անընդունելի է նորմալ հասարակության մեջ,միգուցե դրանում նաև վախ կա:Երբ ապրիլյան դեպքերի ժամանակ Ռոբերտ Ամիրխանյանը և Տիգրան Մանսուրյանը ինչ-որ բան ասացին ոչ այն ձևակերպամաբ,որը թույլատրված էր այդ օրերին,ես զարմացա,որ մարդիկ իրենց թույլ տվեցին նման ձևով խոսել այդ մեծությունների հետ:Ո՞նց եք ձեզ առհասարակ թույլ տալիս այդպես խոսել: Դա կարող է լինել այդ վախերից մեկը:

-Դուք չեք վախենո՞ւմ:

-Ես դիրքորոշում հայնտեցի դեռ անցյալ տարի ապրիլյան օրերին,ցույց տվեցի,որ այլևս ոչ մի կասկած չլինի այն մարդկանց մեջ,ովքեր կասկածում են իմ դիրքորոշման մասին:

-Այդ ժամանակ կոնկրետ ի՞նչ շեշտադրում արեցիք:

-Որ չեմ ընդունում այն պոպուլիզմը,որով գալիս են իշխանության ,ես սուտն էի տեսնում,որը համատարած էր,Աբաջյանի պապիկի պատմությունը,որը հնչեց հրապարակից և ժողովուրդը դա հանգիստ կուլ տվեց:Ես այն ժամանակ դեռ ընդդիմադիր Նիկոլ Փաշինյանի բառերն էի լսում,ես զգում էի,որ սուտ է ասում,որ անհնար է,որ այն, ինչը խոստանում է,նա դա չի կատարելու,տեսնում էի, թե ովքեր էին գալիս իր ետևից:Հասկանում էի,թե ինչ կագորտա է հավաքված նրա ետևում,ինչ ֆոնդերիցժ ամանակին և մինչ օրս սնվող մարդիկ են,և չէի կարող հավատալ,որ նման թիմ,որը կգա իշխանության, պատրաստ է անել այն ,ինչի մասին նա խոսում է:

-Որտե՞ղ է ,որ սխալվեցիք:

-Պետք է շատ փորփրեմ,որ գտնեմ,ես ավելի գլոբալ կասեմ,որը իմ միտքն էլ չի,բայց ես այդ զգացումը ունեցել եմ`իսկապես այնքան շատ դիմակներ պատռվեցին,այնքան բան ակնհայտ դարձավ,ջրի երես դուրս եկավ՝իր լավ և վատ արտահայտումներով ,ես միշտ ասում էի,որ ես այն երջանիկներից մեկն եմ,որ այդ հեղաշրջումից հետո չի կորցրել ընկերներ,այլ մի բան էլ ավել ձեռք եմ բերել,որի համար ուրախ եմ և կարող եմ այդ հարցում Նիկոլ Փաշինյանին շնորհակալություն հայտնել,ինձ համար ավելի հստակվեց իմ դիրքորոշումը:

-Ուրիշ բան էլ հստակ եղավ,կապված նախորդների,նախորդների նախորդների հետ ,և նրանց վերաբերմունքը նախորդների նկատմամբ,շատ բաներ պարզ և հստակ դարձան:Գուցե անհրաժեշտություն կա՞ր:

-Բումերանգի օրենքից ոչ ոք չի հրաժարվում և ժամանակի գցած բումերանգը այսօր գալիս ,դա վերաբերում է բոլոր իշխանություններին: Ովքեր իրենց էտապի վրա սուտ են ասել,միգուցե հետո ապաշխարհել են,գուցե հետո բաներ են արել,որ մեղացրել են այս սուտը,դրանք փոխկապակցված են,եթե եղավ , ուրեմն պետք է լիներ իսկապես:Փոփոխության կարիք իսկապես կար,իսկապես պետք էր փոփոխություն, ուրիշ հարց,թե ինչ ֆորմայով կլիներ,ով դրանից օգտվեր,եթե մենք ասում ենք հայտնի ֆրազան,որ հեղափոխությունը պլանավորում են ռոմատիկները,օգտվում են սրիկաները,ես հիմա տեսնում եմ ,որ ամենավառ պատկերը դա է,որ այսօր շատ ու շատ սրիկաներ օգտվում են այն ամենից ,ինչ եղավ:Ի սկազբանե այս շարժումը սխալ էր,որովհետև այն հիմնված չէր համախմբմամբ,չկար ինչ-որ բան…

-Մերժիր Սերժին:

-Միայն մերժիր Սերժին և նախկիններին,բացի դրանից ոչ մի կառուցողական գաղափարներ,որ ժողովուրդ ջան, այսպես ենք ապրելու, այս օրենքրեվ ենք շարժվելու,պահպանում ենք այն բոլոր արժեքները,որոնք ձեզ են մոտ ,հարազատ, և ձեզ համար ունեն նշանակություն:Դա չեղավ բացարձակ:

-Երբ ասում ես`մերժիր Սերժին,դա չի նշանակո՞ւմ,որ մերժում ենք սուտը,մերժում ենք կոռուպցիան, մերժում ենք թալանը և բացում ենք նոր էջ:Այդպես ներկայացվեց:

-Ներկայացվեց,այո,բայց տեղի ունեցավ լրիվ հակառակը:Նույն կոռուպցիան շարունակվում է,ուղղակի մենք մաշտաբների մասին դեռ չենք կարող խոսել, չէինք կարող իմանալ նախկինների կոռուպցիայի մասին,կգա ժամանակը և մենք կիմանանք ,թե ինչ մաշտաբի կոռուպցիա կար այսօր և դրա պատասխանը մենք կիմանանք վաղը:Բոլոր այն խնդիրները,որ կային կրկնում են նոր իշխանությունները ,մի բան էլ ավել ,անցայլ տարիներին շատ էր խոսվում գաղջ մթնոլորտի մասին,դա տարածվում էր հենց այդ մարդկանցով ,ովքեր դա տարածում էին:Անընդհատ ստեղծում էին միջավայր,որ դու զզվես,որ դու չընդունես,քո համար ամեն լավ բանը դառնա անիմաստ մի բան,ոչ միայն ընդդիմության կողմից,այլ այն հկ-ների կողմից,ովքեր տարիներ շարունակ աշխատել են այդ ուղղությամբ,որ ամեն ինչ պառակտեն`դա կլինի Սերժ Սարգսյանը,Գագիկ Բեգլարյանը ,թե որևէ այլ մեկը:Այդ հողի վրա ստեղծվեց այն ամենը ,որ մենք ունենք այսօր:

-Չեք ընդունո՞ւմ,որ դրսի ուժերը ունենն իրենց ծրագրերը,բայց ցանկացած պետություն ունի իր ծրագիրը`եկել են իրենց գործը պետք է անեն,ԼԳԲՏ-ն բերեն,Արցախի հարցը լուծեն,իսկ պետությունը նրա համար է ,որ դիմակայության ծրագիր ունենա:

-Ես իշխանության մասին չեմ խոսում,ես հասարակության մասին եմ խոսում,օրինակ ,երբ քո դուռը ծեծում են ոչ այնքան հաճելի մարդիկ և դու չես ուզում նրանց հետ շփվել, դու դուռը չես բացում:

-Իսկ եթե սիրաշահո՞ւմ ես…

-Ուրեմն արժեն իրար,ու այդ պրոցեսը ամբողջ աշխարհում է կատարվում, և միգուցե մի քիչ ավելի լայն վերցնենք,բայց այդ խնդրի առաջ կանգնած է ամբողջ մարդկությունը,աշխարհում մեծ պրոցես է կատարվում,որտեղ ինչ-որ մարդիկ որոշում են երկրների ճակատագրեր:

-Լինում են տարբեր ճանապարհներով,այդ թվում ամենահեշտ ,ազդեցիկ ճանապարհը արվեստն է,կինոինդուստրիան,ամերիկացիները այնքան խելացի գտնվեցին,որ հասկացան,որ ժամանակին աշխարհին տիրելու ամենահեշտ ճանապարհը կինոաշխարհ էր,շոուաշխարհը:Ոսկե ծիրան փառատոն ունենք,որը բավականին մեծ գործ է անում,մի քանի անուններ սել,որ կարող էինք երազել տեսնել մեզ մոտ ,հետո տեսնում ենք,որ մեր կողքին են,վարպետության դասեր,Երևանը այդ օրերին փոխվում է:Դուք քայլ արեցիք,կարծես առաջին անգամն էր,հայտարարեցիք ,որ հրաժարվում եք,քանի որ ԼԳԲՏ ներկայացուցչի մասին ֆիլմ էր ներառված ,որն երկրորդ մրցանակին արժանացավ:Դուք մերժեցիք փառատոնը ,ֆիլմը և ասացիք,որ էլ երբեք մասնակցություն չեք ունենա:Նախկինում էլ նման կերպ կվարվեիք ,թե՞ հիմա երկրի գլխին ավելի մեծ վտանգ է կախված:

-Այն ժամանակ էլ կանեի,ուղղակի այն ժամանակ վստահություն կար ,որ դա չէր լինի,հիմա փոխվեն են ժամանակները ,կա ուղղոևդում և երբ փորձում են հակարդրել ինձ և ասել,որ քաղաքակնությունը կապ չունի փառատոնների հետ…ես բազմաթիվ փառատոնների մասնակից եմ ,ուղղակի հյուր եմ եղել, ժյուրիի անդամ եմ եղել,տեսել եմ,թե դա ոնց է լինում :Օրինակ ժամանակ կար,որ պարտադիր մրցանականեր էին տրվում Արևելյան Եվրոպայի երկրներին:

-Պարզ է,որ կա մեծ քաղաքականություն,բայց քանի որ ես նաև հնարավորինս փորձել եմ հետևել,թե ինչ կա այս փառատոնում,սա առաջին ֆիլմը չէր,կար նման ֆիլմ մի քանի տարի առաջ,վավերագրական ֆիլմ էր,հերոսը այս համայնքի ներկայացուցիչ էր:

-Ուզես ,թե չուզես այսօր ցանկացած ֆիլմ,հեռուստասերիալ ,ամենաբարձր մակարդակով արված,դու պարտադիր ի սկզբանե սցենարիստների կողմից այդ գիծը դրված է,պարտադիր միասեռական զույգ կա`հոմոսեքսուալիսներ,լոզբուհիներ,թե տրանսգենդերներ,կա ամեն ինչը:

-Մի քանի տարի առաջ,Հանրային հեռուստաընկերությամբ ֆիլմեր էին ցուցադրվում ,որտեղ նույնպես նման հերոսներ կային:

-Այսօրվա արվեստում այդ ամենը կա,աբսուրդ է ,չես կարող բոլոր դռները փակել և կտրել իմֆորմացիայից,ինչ կա աշխարհոմ:Դա արվում է,որ դու դրա մասին պարտադիր լսես,հասկանաս, և դա քեզ համար նորմալ դառնալ:Ոսկե Ծիրանը իսկապես կայացած փառատոն էր,ինձ համար շատ կարևոր փառատոն էր,ես ժամանակին ֆիլմեր եմ ներկայացրել,մինչև չառաձնացավ անիմացիոն փառատոնը Ոսկե Ծիրանից,անիմացիոն շապիկներ եմ արել այդ փառատոնի համար:Գիտեմ,որ իսկապես շատ լավ նախաձեռնություն էր,շատ կարևոր էր:Մրցանակը արդեն ինքն իրենով դիրքորոշում է,դու հայտարարում ես,որ Ոսկե Ծիրանն այսօրվանից լինլու է այսպես:

-Իսկ եթե բարձրարժեք գո՞րծ է:

-Դա էլ է շատ կասկածելի ասպարեզ,որովհետև այսօրվա օրով կարող ես բարձր գեղագիտական մակարդակ կամ պիտակ կպցրած այլանդակություն տեսնես,տեսնես ներկայացումներ,որ ուզում ես հետո դրանից հետո գնաս լվացվես,որ այդ ամենը մոռանաս:

-Մենք այս ձևով կարող ենք մերել Ալմոդովարի գրեթե բոլոր ֆիլմերը`գեղարվստական բարձր արժեքներ են և հերոսները հիմնականւմ այս համայնքի ներկայացուցիչներ են:

-Ես չեմ հավանում այդ ֆիլմերը:Գիտեք այս դեպքում ինչն է տարբերությունը ,եթե մինչ օրս Ոսկե Ծիրան ջան դու ուզում էիր ցուցադրել այդ ֆիլմերը,բայց քեզ չէին թույլատրում,դու այն ժամանակ ես գնացել ինչ-որ կոմպրոմիսների և դավաճանել քո դիրքորոշամնը կամ այսօր,և քեզանից պահանջում են և դու այսօր ցուցադրում ես:

-Ես հիշում եմ,որ նման ֆիլմ եղել է:

-Այս պարագայում մրցանակ հանձնել նման ֆիլմի, անընդունելի է:Եթե թուրքական ֆիլմ եղավ,որը պատմում էր բանակի մասին և ադրբեջանական համատեղ ֆիլմ Ռուսատանի հետ,որը պատմում էր մալականների մասին,որոնք ապրւոմ են Ադրբեջանում և եթե այսպես շարունակենք,ես համոզված եմ,որ Իլհամ Ալիև պրոդաքշն մի քանի տարի հետո կհայտնվի Ոսկե Ծիրանում:

-Դա համահո՞ւնչ չէր Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարություններին,ըստ որոնց Ալիևը կիրթ մարդ է:

-Դա էլ է ինձ համար մերժելի ,եթե մի քանի տարի հետո մենք տեսնենք կիրթ մարդու կյանքի կամ իր տվայտանքների մասին պատմող ֆիլմ,չենք զարմանա:

-Պատմությունը շատ բաներ է ցույց տվել,այլ ճանապարհ տեսնում եք,եթե ոչ արվեստը:

-Ոչ մի,եթե կա վճռագործ,եթե կա մանյակ,եթե կա վտանգավոր հարևան կամ մարդ ,դու պետք է իրենից մաքսիմալ հեռու մնաս:Ապրիլի 24-ին,երբ ամեն ինչ խառնվում է,ես իմ տրամադրությունը պահում եմ իմ մեջ:
Ես մի անգամ մտա թուրքական տաղավար,երբ ինձ դիմավորեցին թուրքերը ու սկսեցին կողքս թուրքերոնով խոսել,ես փախա այնտեղից:

-Մեզ մի 200 տարի էլ պետք է,որ հաղթահարենք:

-Կարող է և պետք էլ չի ,շատ ավելի լայն են,շատ ավելի գրավիչ է,հետաքրքիր,քան այն բանը ,որ դու թեկուզ պարտադրված պետք է գնաս և ընկերություն անես,ոչ այդ թեման մեզ համար պետք է փակ լինի,ուզում ես խաղաղություն,պատրաստվիր պատերազմի:

-Ագրեսիան սարսափելի է,հասկանալի է,որ Ալիևի`իշխանությունը պահելու միակ ճանապարհը հայատյացությունն է,որն ամբողջ օրը թևածում է,իրենց պատմվածքներում,վեպերում ամեն ինչ կառուցված է Հայաստանի դեմ,մենք էլ գնում ենք այս ճանապարհով,ելքը որ՞ն է:

-Սահմանները պահենք և շատ զգույշ լինենք ներսում:

-70 տարի մենք կարողացանք հարևանություն անել:

-Դե փաստորեն կեղծ էր այդ հարևանությունը:Եղան,որ օգնեցին,երևի հայերի կողքին ապրելը,հարևանություն անելը օգնեց,բայց ընդհանուր առմամբ այդ ազգը պատրաստ էր,նա այսօր մեր մայրաքաղաքը կոչում է Էրիվան ,մեր Սևանը կոչում է Գյոկչա և համարում ,որ դրանք իրենցն են, ո՞նց կարող ենք այդ մարդկանց հետ ընկերություն անել և խոսել միակողմանի բարեկամության մասին:Ես կփորձեմ երբեք մոտ չգնալ այդ մարդկանց:

-Ասում են`քանի որ Արցախի հիմնախնդիր կա,վատ ենք ապրելու,այս թեզը առաջ քաշեց առաջին նախագահը`քանի դեռ Արցախի խնդիրը կա,Սերգո ջան վատ ես ապրելու:Այդ թեզը ժամանակ առ ժամանակ շահարկվում է,մի առիթով ես ասել եմ ,երևի մոռացել են ,որ եթե արցախյան շարժումը չլիներ,հիմա Երևանը ամբողջությամբ լցված էր լինելու ադրբեջանցիներով …

-Մորաքույրս մի հայտնի պատմություն ունի,երբ այն ժամանակ ЦК-ի նամակ էին ստացել,որ Վարդենիսում 18-րդ ադրբեջանական դպրոցը պետք է բացվեր:

-Թերթեր կային,դպրոցներ:

-Միայն Վարդենիսում 18-րդը:

Շարունակությունն՝այստեղ

Հարցազրույցը՝Նաիրա Բաղդասարյանի