Բացառիկ սեպագրեր են հայտնաբերվել Էրեբունու տարածքում. Միքայել Բադալյանը մանրամասներ է հայտնում

Հայ-ֆրանսիական հնագիտական արշավախումբը, որի համաղեկավարներն են հայկական կողմից՝ պատմական գիտությունների թեկնածու, հնագետ Միքայել Բադալյանը, իսկ ֆրանսիական կողմից՝ Ստեֆան Դեշամպը, մայիս-հունիս ամիսներին Էրեբունի ամրոցում պեղումներ է իրականացրել եւ ֆանտաստիկ արդյունքներ գրանցել:

Aravot.am-ի հետ զրույցում Միքայել Բադալյանը հայտնեց, որ պեղումներն իրականացրել են եւ ամրոցում, եւ ամրոցից դուրս, ընդ որում ամրոցից դուրս պեղումները շարունակվել են նախորդ տարվա տեղամասում, որտեղ գտնվել էին Աքեմենյան ժամանակաշրջանի հատակներ:

«Գտնվեցին կավածեփ հատակներ, կենդանական ոսկորներ, խեցեղենի մնացորդներ, ածխի ու կառույցի հետքեր: Սա փաստում է, որ հետուրարտական փուլում այդտեղ բավական լուրջ կենսագործունեություն ունենք: Ամրոցի տարածքում պեղումներն իրականացվել են Սուսի տաճարի շուրջ գտնվող սենյակներում եւ այսպես կոչված՝ փոքր դահլիճում ու այդ դահլիճին կից կարասային սրահում, որը մասամբ պեղվել էր խորհրդային ժամանակաշրջանում:

Ես հատկապես ուզում եմ անդրադառնալ կարասային սրահում իրականացված պեղումներին, որովհետեւ այստեղ երկու կարասների միջից գտնվել են սեպագիր արձանագրություններ, որոնք պարունակում են տարողության միավորներ: Հետաքրքիր էր տարողության միավորներից մեկը. կարասի բեկորի վրա գրված էր արուսի, իսկ արուսին հազվադեպ հանդիպող միավոր է, եւ արուսի ձեւով մենք ընդամենն ունեինք 3 կարասի բեկոր, որոնք ժամանակին գտնվել էին Հայկաբերդից՝ Արեւմտյան Հայաստանից: Սա Հայաստանի Հանրապետության տարածքից գտնված արուսի տարողության միավոր պարունակող առաջին արձանագրությունն է: Ընդ որում՝ մեկ արուսին հավասար է մոտավորապես 1,5 լիտրի:

Արշավախմբի կողմից գտնվել է մեկ այլ կարասի բեկոր, որի վրա գրված էր 5 ակարկի եւ 6 (հավանաբար տերուսի): Մեկ ակարկին հավասար է 250 լիտրի, իսկ մեկ տերուսին՝ ակարկիի մեկ տասներորդն է: Վերջին անգամ Հայաստանի Հանրապետությունում հնագիտական պեղումների արդյունքում սեպագիր հայտնաբերվել էր 2011թ՝ կրկին Էրեբունից: 10 տարուց ավել Հայաստանում սեպագիր չէր գտնվել»,-հայտնեց հնագետը:

Միքայել Բադալյանի խոսքով, սեպագրերից մեկը հազվագյուտ է, եւ ինքը որպես Ուրարտուի հնագիտությամբ զբաղվող մասնագետ՝ մի շատ կարեւոր մի իրողություն է արձանագրել. «Երկու կարասների միջից գտնվել է ուրարտական ոսկրե նետասլաքներ: Իմ կարծիքով, թերեւս գործ ունենք ծեսի հետ, որովհետեւ կարասներում հավանաբար հացահատիկ կամ գինի են պահել, եւ ոսկրե նետասլաքները դժվար թե պատերազմի համար օգտագործեին, քանի որ պատերազմի համար օգտագործում էին գլխավորապես մետաղե նետասլաքներ: Խեթերի մոտ նմանատիպ մի զուգահեռ կա, աստվածություններից մեկն առնչվում էր նետասլաքի եւ գինու հետ, եւ նման ծես էր արվում՝ հիվանդություններից պաշտպանվելու համար:

Նաեւ կարասներից մեկում գտնվել է կարասի ծածկը՝ մետաղից գամերով, հավանաբար քաթանի եւ ծղոտի մնացորդներով, որը դեռ պետք է ուսումնասիրվի, եւ հետագա հնաբուսաբանական ուսումնասիրություններից պարզ կդառնա՝ կարասների մեջ գինի՞, թե հացահատիկ է պահվել: Կարող ենք փաստել, որ շատ արդյունավետ եւ ներդաշնակ պեղաշրջան է եղել մեր ֆրանսիացի գործընկերների հետ; Պեղումների արդյունքները հրապարակվելու են ամենահեղինակավոր պարբերականներից մեկում, մի քանիսի հետ բանակցում ենք»:

Միքայել Բադալյանից նաեւ տեղեկացանք, որ կարասներից մեկի վրա գտնվել է գրաֆիտի, եւ դեռեւս խորհրդային տարիներին կարասների բեկորներին հայտնաբերվել էին ուղտի, այծի եւ պատկերներով գրաֆիտիներ՝ խազանկարներ: Նոր հայտնաբերված կենդանու գրաֆիտին եւս այծ է հիշեցնում: «Ընդհանուր առմամբ արդյունքները ֆանտաստիկ են, որովհետեւ երկար տարիներ անց Հայաստանի Հանրապետությունում հայտնաբերվեցին ուրարտական սեպագիր արձանագրություններ, ինչը շատ մեծ նվաճում կարելի է համարել: Մենք կարող ենք նաեւ փաստել, որ ամրոցից դուրս ունենք հետուրարտական ժամանակաշրջանի շատ լավ պահպանված շերտեր: Արդեն պեղումների արդյունքների մասին կիսվել ենք մեր արտասահմանյան տարբեր գործընկերների հետ եւ ստացել ենք իրենց բարձր գնահատականն ու շնորհավորանքները»,-ընդգծեց մեր զրուցակիցը: