Արդյո՞ք Ռուսաստանը կդառնա Ադրբեջանի մրցակիցը Հյուսիս-հարավ ճանապարհային միջանցքում

Իրանի Առեւտրի խթանման կազմակերպության ղեկավարը հայտարարել է Հյուսիս-հարավ միջանցքի երկաթուղային ենթակառուցվածքների կառուցման մեջ ներդրումներ կատարելու Ռուսաստանի պատրաստակամության մասին: Այս մասին ավելի վաղ հայտարարել է Ադրբեջանը, գրում է Mehr-ը:

Հյուսիս-հարավ միջանցքի դիրքը Իրանի Իսլամական Հանրապետության ամենակարեւոր աշխարհագրական առավելություններից մեկն է, որը կապում է Ռուսաստանը, Կովկասի տարածաշրջանը եւ Կենտրոնական Ասիան Հարավային եւ Հարավարեւելյան Ասիայի, հատկապես Հնդկաստանի հետ, որը Ռուսաստանի հետ մեծ ֆինանսական կապեր ունի:

Հնդկաստանի եւ Ռուսաստանի միջեւ առեւտրի տարօրինակ թվեր / Որքա՞ն է տարանցման՝ Իրանի մասնաբաժինը այս առեւտրի ծավալում

Օրինակ՝ Հնդկաստանի եւ Ռուսաստանի միջեւ ապրանքափոխանակության ծավալը, ըստ Հնդկաստանի ԱԳՆ-ի հրապարակած վիճակագրության, 2018 թվականին գնահատվել է 11 միլիարդ դոլար՝ մի անհավատալի թիվ:

Տրանսպորտային տնտեսության փորձագետ Մոհամմադ Ջավադ Շահջոուին Mehr լրատվական գործակալության հետ հարցազրույցում մատնանշել է Հյուսիս-հարավ միջանցքում Ռուսաստանի եւ Հնդկաստանի միջեւ ապրանքների տարանցման մեջ Իրանի մասնաբաժինը: «Եթե վերցնենք Ռուսաստանի եւ Հնդկաստանի միջեւ 11 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի ապրանքափոխանակությունը եւ ենթադրենք, որ այդ առեւտրի 10 տոկոսը իրականացվում է Իրանի տարածքով, ապա միայն Հյուսիս-հարավ միջանցքով կարող ենք մինչեւ 1,1 միլիարդ դոլարի առեւտրի հասնել: Այստեղ կարեւոր պահն այն է, որ անհնար է գնահատել Ռուսաստանի եւ Հնդկաստանի միջեւ ապրանքների տարանցման արդյունքում Իրանի եկամտի ճշգրիտ թիվը, սակայն կարող ենք հաշվարկել բեռի քանակը, որը կարող է անցնել Իրանի երկաթուղային միջանցքով», - ասել է նա: ԻԻՀ-ը կարող է 200-400 դոլար վաստակել իր երկաթուղային ցանցով անցնող մեկ տոննայի համար», - հավելել է Շահջոուին:

Երկաթուղային տրանսպորտի տնտեսության փորձագետ Ալի Զիայը Mehr-ին հայտնել է, որ Իրանի՝ երկրի տարածքով երկաթուղային բեռնափոխադրումներից ստացվող եկամուտը մեկ տոննայի համար 75-100 դոլար է: Նրա խոսքով՝ Իրանը տարեկան 30 միլիարդ դոլար եկամուտ կարող է ստանալ Հյուսիս-հարավ միջանցքից` առկա երկաթուղային եւ տրանսպորտային ենթակառուցվածքներով:

Տրանզիտային հարցերով փորձագետները կարծում են, որ եթե Իրանն ավարտի իր երկաթուղային եւ տրանսպորտային ենթակառուցվածքների կառուցումը, երկիրը կարող է տարեկան 1,1 միլիարդ դոլար եկամուտ ստանալ Հյուսիս-հարավ միջանցքով ապրանքների տարանցումից, նույնիսկ եթե ենթադրենք, որ այդ առեւտրի ծավալի միայն տասը տոկոսն է անցնելու Իրանով:
Միեւնույն ժամանակ, Իրանի եկամուտները, որոնք ստացվել են նավթի վաճառքից միայն անցյալ տարի (մինչեւ 2021 թ. մարտի 20-ը)՝ Իրանի դեմ նավթային պատժամիջոցների սահմանումից հետո, կազմել են 10 միլիարդ դոլարից պակաս:

Այնուամենայնիվ, 2000-ականների ընթացքում, 9-րդ եւ 10-րդ կառավարությունների օրոք, երկիրը կարողացել է հասնել ռեկորդային 100 մլրդ դոլարի նավթի վաճառքի, եւ այդ ռեկորդը չի կրկնվել:

Հյուսիս-Հարավ միջանցքը նախագահական ընտրությունների բանավեճերում

Շաբաթ՝ հունիսի 5-ին կայացած առաջին բանավեճի ընթացքում նախագահի թեկնածուներից միայն մեկն է բարձրացրել երկաթուղային ենթակառուցվածքն ավարտելու հարցը` որպես երկրի տնտեսական զարգացման շարժիչ ուժերից մեկը եւ հայտարարել, որ եթե երկիրը ներդրումներ կատարի Հյուսիս-Հարավ միջանցքում եւ / կամ եթե այն շահագործման հանձնվի, Իրանը տարեկան 30 միլիարդ դոլարի եկամուտ կունենա:

Միեւնույն ժամանակ, տարանցիկ հզորությունների զարգացման կարեւորությունը՝ որպես երկրի եկամտի կարեւոր աղբյուրներից մեկը, պահանջում է, որ նախագահի բոլոր թեկնածուները մարդկանց բացատրեն իրենց քաղաքականությունն ու ծրագրերը այս հարցի շուրջ:

Երկաթուղային բոլոր ենթակառուցվածքները Հյուսիս-Հարավ միջանցքում

Ինչպես վերը նշվեց, այդպիսի եկամուտներ ստանալու համար անհրաժեշտ է երկաթուղային եւ ճանապարհային ենթակառուցվածքների զարգացում: Ներկայումս Իրանում Հյուսիս-Հարավ միջանցքը բաղկացած է երկու նավահանգիստներից, ներառյալ՝ Շահիդ Ռաջաի (Բանդար Աբաս) եւ Շահիդ Բեհեշտի (Չաբահար) նավահանգիստները, որոնք հագեցած են անհրաժեշտ երկաթուղային ենթակառուցվածքներով: Նշենք, որ Չաբահար նավահանգիստը նախատեսվում է ավարտել հաջորդ տարի (աշխատանքները սկսվել են 2022 թվականի մարտի 20-ից):

Շահիդ Ռաջաի նավահանգիստը՝ Ռաշտում

Ներկայումս հնարավոր է ակտիվացնել Հյուսիս-Հարավ միջանցքը` Շահիդ Ռաջաի նավահանգիստը օգտագործելով մինչեւ Աստարայի սահմանային տերմինալ, ուստի այս միջանցքի բացակայող օղակը Ռաշտ-Աստարա հատվածն է: Տրանսպորտային ենթակառուցվածքների շինարարական եւ զարգացման ընկերությունը (CDTIC) ներկայումս կառուցում է Ռաշտ-Կասպյան նավահանգիստը եւ Ռաշտ-Բանդար-Անզելի երկաթուղիները:

Աստարա-Աստարայի երկաթուղին

Աստարա (Իրան) - Աստարա (Ադրբեջան) երկաթգիծը շահագործման է հանձնվել 2018-ին, այս երկաթգիծը Ադրբեջանի Հանրապետության միջոցով կապված է Ռուսաստանի եւ Ֆինլանդիայի հետ:

Իրան-Հայաստան լքված երկաթգիծը՝ Ջուլֆայի սահմանից սկսած

Գոյություն ունի նաեւ Իրանի եւ Հայաստանի միջեւ լքված երկաթգիծ՝ Ջուլֆայի սահմանից սկսած, որը ներկայումս չի օգտագործվում: Այս երկաթգիծը ակտիվացնելու անհրաժեշտությունը նախորդ ամիս Հայաստանի Հանրապետություն կատարած իր այցի ժամանակ ընդգծել էր Իրանի ճանապարհների եւ քաղաքաշինության նախարար Մոհամմադ Էսլամին:

Հարկ է նշել, որ եթե այս երկաթգիծը վերագործարկվի (վերականգնման կարիք ունի այս երկաթուղու միայն շատ սահմանափակ մասը), եւ հաշվի առնելով, որ Հայաստանը իր երկաթուղու շահագործումը փոխանցել է ռուսներին, հնարավոր կլինի օգտագործել Բաքու-Կարս միջանցքը։

Այս երկաթգիծը (Իրան-Հայաստան) երկար տարիներ փակ է եզել եւ ներկայումս Վրաստանի տարածքով միակ երկաթուղային կապն է Հայաստանի հետ, բայց ռուսական ընկերությունը պատրաստ է իրանական տարանցիկ բեռները տեղափոխել Ռուսաստան եւ Միջին Ասիա:

Գորգան-Ինչե Բորուն երկաթգիծը

2015-ին շահագործման հանձնված Գորգան-Ինչե Բորուն երկաթուղին իրանական երկաթգիծը կապում է Թուրքմենստանի հետ: Երկաթուղին միացված է Կենտրոնական Ասիայի երկրների հետ՝ մինչեւ Ռուսաստանի արեւելք: Միեւնույն ժամանակ, Ռուսաստանի զարգացած եւ բնակեցված տարածքների մեծ մասը (Մոսկվա եւ Սանկտ Պետերբուրգ) գտնվում են երկրի արեւմտյան մասում, ինչը տնտեսական տեսանկյունից այն ավելի քիչ եկամտաբեր է դարձնում:

Ծովային ճանապարհներ դեպի Ռուսաստան եւ Կենտրոնական Ասիա

Բացի այդ, եթե երկաթուղին միացված լինի Բանդար-Էնզալիի հետ, ապա հնարավոր է ապրանքների ուղղակի տարանցումը Շահիդ Ռաջաի նավահանգստից դեպի Անզալի, Կասպից եւ Աստարա նավահանգիստներ, ապա բեռնանավով դեպի Ռուսաստանի Աստրախան նավահանգիստ:

Մյուս կողմից, Մազանդարան նահանգի արեւելյան Ամիրաբադ նավահանգիստը նույնպես միացված է երկրի երկաթուղային ցանցին, եւ իր Ro-Ro նավահանգստի ենթակառուցվածքի շնորհիվ (նավ բարձրանալու ունակություն) պարբերաբար փոխանակումներ են տեղի ունենում արեւելյան նավահանգիստների հետ: Կասպից ծովի, այդ թվում ՝ Թուրքմենբաշին Թուրքմենստանում եւ Ակտաուում ՝ Kazakhազախստանում:

Հյուսիս-Հարավ միջանցքի նշանակությունը Ռուսաստանի եւ Ադրբեջանի համար

2015-ին Իրան կատարած այցի ընթացքում Ադրբեջանի վարչապետը Իրանի ճանապարհների եւ քաղաքաշինության նախկին նախարարի հետ զրույցում հաստատել էր 500 միլիոն դոլարի օբյեկտների տրամադրումը եւ Ադրբեջանի Հանրապետության մասնակցությունը երկաթուղու Ռեշտ-Աստարա հատվածի շինարարության կառուցմանը: Բայց այս գումարը դեռեւս չի տրամադրվել Իրանին, եւ թվում է, որ այդ գումարի հատկացումն Իրանին ամբողջությամբ չեղյալ է հայտարարվել:

Անցյալ շաբաթ Իրանի առեւտրի աջակցության կազմակերպության ղեկավարը եւ արդյունաբերության, լեռնահանքային արդյունաբերության եւ առեւտրի փոխնախարար Համիդ Զադբումը Մոսկվա կատարած այցի ժամանակ հայտարարել էին Հյուսիս-Հարավ միջանցքում երկաթուղային ենթակառուցվածքներ զարգացնելու Ռուսաստանի Դաշնության պատրաստակամության մասին: Կարծես թե Ռուսաստանը պատրաստվում է զարգացնել եւ կառուցել Ռեշտ-Աստարա ճանապարհը, հավելել է նա:

Ռուսաստանի արտահանման կենտրոնի (ՌԱԿ) գլխավոր տնօրենը Իրանի արդյունաբերության, լեռնահանքային եւ առեւտրի նախարարի տեղակալի հետ հանդիպման ժամանակ ասել է, որ Ռուսաստանի արտահանման կենտրոնը պատրաստ է ծառայություններ մատուցել ռուսական ընկերություններին՝ Հյուսիս-Հարավի Իրանում գտնվող հատվածը կառուցելու համար:

Ավելի հավանական է, որ Հյուսիս-Հարավ միջանցքի երկաթուղային ենթակառուցվածքներն ավարտելու համար անհրաժեշտ ֆինանսավորման մի մասի տրամադրումը փոխանցվի Ռուսաստանին, այլ ոչ թե Ադրբեջանին, ընդգծել է Զադբումը:

news.am