«Տակտիկական մանևրներ». ինչու է Փաշինյանն այսքան հաճախ փոխում իր տեսակետները. «ՌԻԱ Նովոստի»

Նիկոլ Փաշինյանը խոսել է կառավարման կիսանախագահական համակարգին վերադառնալու մասին, որը նա ավելի վաղ քննադատում էր: Նա պատրաստակամություն է հայտնել գնալ արտահերթ ընտրությունների, իսկ մինչ այդ պահանջում էր Գլխավոր շտաբի պետ Օնիկ Գասպարյանի հրաժարականը: Ինչու՞ է Նիկոլ Փաշինյանը հրաժարվել իր նախկին տեսակետներից և ինչպես է ավարտվելու առճակատումը իշխանության շրջանում և Երևանի փողոցներում, փորձել է պարզել «ՌԻԱ Նովոստի» գործակալությունը, հայտնում է tert.am-ը ,  որի ծավալուն վերլուծությունը ներկայացնում ենք ստորև.

Միայն ժողովուրդը

Հանրապետության հրապարակում կողմնակիցների շրջանակում կայացած հանրահավաքում Փաշինյանն ասել է. «Մենք պետք է աշխատենք ազգային հանրաքվեով նոր կամ բարեփոխված Սահմանադրություն ընդունել»: Եվ նա չի բացառել կառավարման խորհրդարանական համակարգից կիսանախագահականի անցումը:

Փաշինյանն ընդգծել է, որ ինքն ու իր կողմնակիցները պատրաստ են արտահերթ ընտրությունների: Այսպես ասած, քանի որ ընդդիմությունը ցանկանում է իր հրաժարականը, նա որոշելու է իր ժողովրդականության աստիճանը քվեարկության ընթացքում:

«Մենք վստահ ենք ժողովրդի դիրքորոշման հարցում, միայն ժողովուրդն է ինձ բերել վարչապետության, և միայն ժողովուրդը կարող է ինձ հեռացնել, ուզում եմ, որ նա քվեարկության միջոցով ստանա այս հնարավորությունը, ուզում եմ վստահ լինել, որ նա ինձ ներել է իմ սխալները: Եվ ես մարտահրավեր եմ նետում խորհրդարանական ընդդիմությանը ՝ գնալ արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների»,-ասել է Փաշինյանը տրիբունայից:

Սա անսպասելի էր հնչում, քանի որ մեկ ամիս առաջ Փաշինյանը իմաստով հակառակ բառեր էր արտասանում: Հունվարին նա պնդում էր, որ կառավարման կիսանախագահական ձևը անկախությունից ի վեր ամենաանարդյունավետն է. «Միասին մենք գործնականում համոզվել ենք, որ սա ձախողված համակարգ է, որը դատապարտում է երկիրն անհաջողությունների»:

Նա մտափոխվել է շարունակվող քաղաքական ճգնաժամի ազդեցության տակ:

Ղարաբաղում ռազմական գործողությունների ավարտից հետո, որը Հայաստանում ընկալվում է որպես պարտություն, երկիրը եռում է: Ընդդիմությունը կոչ է անում Փաշինյանին հրաժարական տալ, փողոցում բողոքողները վանկարկում են «Նիկո՛լ, դավաճա՛ն»:

Այդ ֆոնին Փաշինյանը որոշել է. այժմ քննադատներին պատասխանելու լավագույն ժամանակն է: Եվ նա մանրամասն հարցազրույց է տվել: Նա մեկնաբանել է իր նախորդի` Սերժ Սարգսյանի հայտարարությունը Ղարաբաղում մարտերի ընթացքում ռուսական «Իսկանդեր» հրթիռային համակարգերի անժամանակ օգտագործման մասին: «Թող նա հարց տա ՝ ինչո՞ւ «Իսկանդեր» հրթիռը չի պայթել, կամ ինչու՞ է այն պայթել, օրինակ, 10 տոկոսով», - ընդդիմախոսին հեռակա քննադատել է Փաշինյանը: Երբ լրագրողը կասկածել է, թե դա պատահե՞լ է արդյոք, Փաշինյանն ասել է, որ, ըստ էության, ինքը տեղյակ չէ: «Միգուցե սա 80-ականների զենք է»,-հավելել է քաղաքական գործիչը:

Փաշինյանը պաշտպանում էր իր սեփական տեսակետները և հարձակվում հակառակորդների վրա: Նա պնդում էր, որ մինչ իր իշխանության գալը Հայաստանում կար միայն մեկ ինստիտուտ ՝ «կոռուպցիայի ինստիտուտը»: «Բայց մենք կարողացանք այն ոչնչացնել, և մեր թիմի առանձնահատկությունն այն է, որ մենք փող չունենք՝ ոչ անձնական, ոչ էլ ընդհանուր»,-ասել է Փաշինյանը:

Հենց այդ ժամանակ էլ նա անդրադարձել է արտահերթ ընտրություններին: Փաշինյանը պնդում էր, որ ընդդիմությունն է դեմ արտահերթ քվեարկությանը, ուստի որոշումը հետաձգվել է մինչ ամառ: Իրականում, Փաշինյանի քաղաքական թշնամիները այս հարցը կապել են նրա հրաժարականի հետ: «Որոշ ուժեր մտադիր են օգտագործել խորհրդարանական ընտրությունները որպես արմատական գործողությունների հարթակ, ինչը կարող է սպառնալ ներքին կայունությանը, ինչպես նաև մեծացնել արտաքին մարտահրավերները»,- ընդգծել է Փաշինյանը:

Վերջինիս ելույթներն աննկատ չեն մնացել. Գլխավոր շտաբի պետի տեղակալ Տիրան Խաչատրյանը քննադատաբար է վերաբերվել նրա խոսքերին: Սա (կամ որևէ այլ բան) նրան արժեցել է իր պաշտոնը. կառավարության ղեկավարը հեռացրել է գեներալին: Ի պատասխան՝ Գլխավոր շտաբը պահանջել է Փաշինյանի հրաժարականը՝ ասելով, որ քաղաքական գործիչները երկիրը տանում են վտանգավոր ուղով:

Վաշինգտոնի և Անկարայի աջակցությունը

Դրանից հետո իրադարձությունները սկսեցին ավելի արագ զարգանալ. Փաշինյանը տեղի ունեցածը անվանել էր ռազմական հեղաշրջման փորձ և կոչ էր արել իր կողմնակիցներին գալ հանրահավաքի Հանրապետության հրապարակ: Ինչպես պարզվեց, Փաշինյանը աջակցություն ուներ արտերկրում ՝ Վաշինգտոնում և Անկարայում: ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի խոսնակ Նեդ Փրայսը միանշանակ է խոսել. «Պետությունների զինված ուժերը չպետք է խառնվեն ներքին քաղաքականությանը. ԱՄՆ-ն հանդես է գալիս Հայաստանում ժողովրդավարական գործընթացների և ինստիտուտների օգտին, մենք ամուր պաշտպանում ենք այս երկրի ժողովրդավարությունն ու ինքնիշխանությունը»:

Անկարայի աջակցության խոսքերը կարող են ընկալվել որպես բացահայտ ծաղրանք. Հայաստանի հասարակության կարծիքը բացասական է Թուրքիայի նկատմամբ, այդ թվում `որպես Ադրբեջանի դաշնակից: Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարար Մևլութ Չավուշօղլուն դատապարտել է աշխարհի ցանկացած երկրում իշխանությունը բռնազավթելու փորձերը: «Սա վերաբերում է նաև Հայաստանում տեղի ունեցող իրադարձություններին», -հավելել է արտգործնախարարը:

Փաշինյանը դրանից չի նեղվել. Նա գլխավոր շտաբի պետ Օնիկ Գասպարյանին աշխատանքից ազատելու խնդրանք է ուղարկել նախագահին: Սարգսյանը մերժել է. «Նախագահը չի կանգնում որևէ քաղաքական շարժման կողքին: Անկասկած, զինված ուժերը նույնպես պետք է չեզոք լինեն»,-ասվում էր պատասխան հայտարարության մեջ:

Փաշինյանը համառել է, փաստաթուղթը վերադարձրել է նախագահին և կրկին մերժվել: Այժմ Գլխավոր շտաբի պետի պաշտոնանկության պահանջը պետք է ավտոմատ ուժի մեջ մտնի 3 օրվա ընթացքում: Նախագահը դիմել է Սահմանադրական դատարան`խնդրելով պարզել, թե պաշտոններում զինծառայողների նշանակման նորմերը որքանով են համապատասխանում հիմնական օրենքին:

Խոսելով աջակիցների առջև՝ Փաշինյանն արտասանել է խոսքեր, որոնք ապաշխարհություն էին հիշեցնում: Նա որպես կառավարության սխալների պատճառ նշել է ժողովրդական սերը. «Եվ մենք, փորձելով արդարացնել դա, ուզում էինք ճիշտ և իդեալական բաներ անել: Իսկ կատարելության որոնումը շատ դեպքերում բերում էր անգործության»:

Միևնույն ժամանակ, Երևանի մեկ այլ հատվածում` Բաղրամյան փողոցում, ընդդիմությունը հանրահավաք էր անցկացնում ՝ պահանջելով նրա հրաժարականը: Բայց հակառակորդների բազմությունը չի սասանել Փաշինյանի հաստատակամությունը: Նա Գասպարյանին անվանել է դավաճան, քանի որ նա,իբր, հրահրում էր զինվորականներին իր դեմ:

Գեներալը լռել է, նրա փոխարեն պատասխանել է դուստրը՝ Հասմիկը: «Զավեշտալի է, երբ դասալիքների մի խումբ խոսում է հայրենիքի պաշտպանների մասին և նրանց դավաճան անվանում: Ի դեպ, նման մարդկանց ինտոնացիան ուղիղ համեմատական է առաջնագծից նրանց հեռավորության աստիճանին», - գրել է աղջիկը սոցիալական ցանցում:

Միևնույն ժամանակ, Փաշինյանը փոխել է իր դիրքորոշումը նաև մեկ այլ հարցի շուրջ. ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ զրույցից հետո ՀՀ վարչապետը խոստովանել է, որ իրեն սխալ են տեղեկացրել հանրապետություն գտնվող «Իսկանդեր-Մ» ռուսական հրթիռային համակարգերի վիճակի մասին:

«Փաշինյանի հայտարարությունը կապ չունի հայ-ռուսական դաշնակցային հարաբերությունների բովանդակության ու ռազմական և ռազմարդյունաբերական համագործակցության ոլորտում այդ հարաբերությունների որակի հետ: Կասկած չկա, որ ռուսական զենքը լավագույններից մեկն է աշխարհում»,-ասել է Փաշինյանի խոսնակ Մանե Գևորգյանը:

Քաղաքական մանևրներ

Հայաստանի և տարածաշրջանի հարցերով մասնագետները կարծում են, որ Փաշինյանի տեսակետների փոփոխությունները պարզապես մանևրներ են:

«Այն խոսքերը, որ մենք պետք է վերադառնանք կառավարման կիսանախագահական ձևի, նախկինում հնչել են: Շատերը կարծում են, որ դա կբարձրացնի պետական համակարգի արդյունավետությունը: Իրականում, Փաշինյանի նպատակը հակառակորդների շարքերում, որոնցից շատերը կաջակցեն բարեփոխմանը, սեպ խրելն է: Նա հույս ունի, որ սահմանադրության փոփոխությունների քննարկումը հասարակությունը շեղելու է ընթացիկ քաղաքականությունից, ուստի նա օգտագործում է կոնյուկտուրան իր իսկ շահերից ելնելով և բարձրացնում է մի գաղափար, որը նախկինում ինքն էր քննադատում»,-բացատրել է քաղաքագետ Հայկ Խալաթյանը:

Տարածաշրջանային հարցերի փորձագետ Սերգեյ Շաքարյանցը ճգնաժամի ակունքները տեսնում է Փաշինյանի իշխանության գալուն նախորդած իրադարձությունների մեջ: Նա նաև պատասխանատվությունը դնում է նախկին նախագահ Սերժ Սարգսյանի վրա, որը, ըստ նրա, ձեռնարկել է պետական մեքենայի արմատական վերակազմավորում՝ հօգուտ եվրոպական որոշակի արժեքների: «Խորհրդարանական հանրապետությունը շատերի մոտ ծիծաղ է առաջացնում, իսկ նախագահականը՝ սեփական թեկնածու առաջադրելու ցանկություն, որը բոլոր լիազորությունները կվերցնի իր ձեռքը»,-կարծում է Շաքարյանցը:

Պատմական գիտությունների թեկնածու, Կովկասի հարցերով փորձագետ Ստանիսլավ Տարասովը նշում է, որ փակուղային իրավիճակ է ստեղծվել, երբ ընդդիմությունը չի կարող հեռացնել երկրի ղեկավարին, իսկ ղեկավարը՝ պառակտել ընդդիմությունը : Բայց երկարաժամկետ ճգնաժամի պատճառով պետությունն ինքնին թուլանում է: «Կառավարման արդյունավետությունը նվազում է, և դա ընդգրկում է կյանքի բոլոր ասպեկտները: Երկրի ներսում ընդդիմախոսները փորձել են արտաքին քաղաքականություն զոնդավորում իրականացնել և պարզել են. այժմ չկան ուժեր, որոնք շահագրգռված են տապալել Փաշինյանին հակասահմանադրական ձևերով: Մոսկվան ընդգծել է որ այն, ինչ տեղի է ունենում, Հայաստանի ներքին գործն է»,-նշել է Տարասովը:

Փաշինյանի հռետորաբանության կտրուկ փոփոխությունը, ըստ Տարասովի, ժամանակ շահելու հնարք է. «Ասվում էր, որ իբր նրան սխալ են տեղեկացրել Իսկանդերի մասին: Բայց այս ամենը տակտիկական մանևրներ են»: Համենայն դեպս, քաղաքական ճգնաժամի լուծումը կգա, կողմերը երկար ժամանակ չեն կարողանա մանևրել: Ամենայն հավանականությամբ, իրավիճակը կլուծվի մինչև տարեվերջ»,-նշել է Տարասովը: