Օգանովսկու նկատմամբ՝ Տուխաչևսկու քայլե՞ր
168 ժամը գրում է.Ներհայաստանյան քաղաքական գործընթացները շատ կտրուկ կերպով տեղափոխվում են միջազգային արենա, ավելին, այդ մասին հստակ ուղղորդված մի հրապարակմամբ հանդես եկավ բրիտանական BBC հեռուստաալիքի ռուսական ծառայությունը։
Տեսանյութի առաջին իսկ նախադասությունից պարզ է դառնում, որ գործ ունենք ակնհայտ սադրանքի և մանիպուլյատիվ դավադրության հետ։ BBC-ի մատուցմամբ՝ մարտի 1-ին ցուցարարների ուղղությամբ կրակ բացելու գործողությունը ղեկավարել է Արցախի գեներալ-մայոր Սամվել Կարապետյանը՝ հայտնի Սամվել Օգանովսկին։ Լրատվականը նաև այնպիսի մեղադրանքներ է հնչեցնում, ըստ որի՝ գեներալ-մայոր Կարապետյանից բացի, գործում որպես առանցքային դերակատարներ հանդես են գալիս նաև նախկին նախագահներ Ռոբերտ Քոչարյանն ու Սերժ Սարգսյանը, ինչպես նաև այդ օրերին մեծ ազդեցություն ունեցող երկու պատգամավոր-գործարարներ՝ Գագիկ Ծառուկյանն ու Սամվել Ալեքսանյանը։
Այս ռեպորտաժում ամենահետաքրքրական ու ինտրիգային հանգամանքն այն է, թե ով է տրամադրել միջազգային այդ հեռուստաալիքին նման հույժ կարևոր գործի հետ առնչվող հետաքննություն կամ ուսումնասիրություն, ավելին՝ ներկայացնել սեփական մեկնաբանությունն ու եզրակացությունը։ Եվ սա տեղի է ունենում այնպիսի մի գերքաղաքականացված գործի շրջանակներում, որի զարգացմանը հետևում է ողջ հանրությունը։
Հենց առաջին հայացքից պարզ է դառնում, որ բրիտանական հեռուստաալիքը կատարում է պատվեր, ավելի կոնկրետ՝ թելում է այն թելը, որն արդեն 10 տարի թմբկահարում են ՀՀ նախկին ընդդիմադիրներ, կամ որ նույնն է՝ գործող ռեժիմը։ Միստիցիզմին չտրվելով՝ նշենք, որ Փաշինյանի՝ գեներալների նկատմամբ «յուրահատուկ» վերաբերմունք ունենալը հիշեցնում է ևս մի պատմական դեժավյու։ Ինչպես քաղաքական այլ իրավիճակներում, այս պարագայում ևս, նա փորձում է նմանակել պատմական տարբեր կերպարների, և յուրաքանչյուրից որևէ դրվագ ֆիքսելով իր համար որպես սեփական գործելաոճ՝ հանրությանը հրամցնել։
Նախորդ դարի 30-ականներին՝ Երկրորդ աշխարհամարտից առաջ Ստալինը մի յուրահատուկ արշավ էր սկսել ողջ գեներալական «սաստավի» դեմ՝ ամբողջովին գլխատելով բանակը, ինչի արդյունքում տարբեր մեղադրանքներով գնդակահարվեցին Տուխաչևսկին, Բլյուխերը և այլ հայտնի զորահրամանատարներ։
Ներկայումս Ն. Փաշինյանը գրեթե նույն գործելաոճն է որդեգրել՝ թիրախավորելով բանակը։ Հակագեներալիտետական իր ակցիան Փաշինյանը սկսել էր դեռևս իշխանափոխությունից հետո, երբ ամեն հնարավոր և անհնար միջոցներով թիրախավորեց կադրային գեներալներին։ Արդյո՞ք Փաշինյանի այս քայլերին կհաջորդի ևս մի պատերազմական իրավիճակ, կամ գուցե նա դա անում է արդեն իսկ մշակված պլանի համաձա՞յն։
BBC-ի նյութի հայկական ծագումնաբանությունը հաստատվում է նաև այն փաստով, որ այն սկսեցին տարածել Հանրային հեռուստատեսությամբ և ռադիոյով, ինչպես նաև իշխանամետ այլ լրատվականներով, որոնք ունեին հստակ կանխակալ վերնագրեր։ Վերոնշյալի մասին խոսելով՝ մի քանի նկատառում կատարենք քաղաքական միֆերի ու առասպելների մասով։
Ակնհայտ և ապացուցված է այն փաստը, որ միֆի ազդեցության տակ գտնվող մարդկանց համար այն անբեկանելի իրականություն է: Սա նշանակում է, որ միֆի միջոցով անգամ սուտը կարելի է արժանահավատ դարձնել լսարանի համար: Այս հատկությունը միֆը դարձնում է մանիպուլյացիա, մասնավորապես՝ քաղաքական մանիպուլյացիայի կարևորագույն գործիք:
Դրա կարևորությունը քաղաքական հաղորդակցության մեջ պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ քաղաքականությունը հիմնված է ոչ այնքան խոր մշակված ինտելեկտուալ հայեցակարգերի, որքան քարոզչության վրա, իսկ քարոզչությունը ալեգորիաների, միֆերի… լեզու է։
Միֆերը ստեղծվում են քաղաքական կյանքի թատերականացման, խորհրդանշական բնույթ հաղորդելու, իրականությունը չափազանցված ներկայացնելու և այլ միջոցներով, որոնք հասարակությանը կարող են ավելի արժանահավատ և իրական թվալ, քան իրականում կան:
Որպես միֆերի ստեղծման հատուկ հնարք՝ հատկապես հաճախ օգտագործվում են սոցիալական գիտակցության մեջ ամրապնդված նախատիպերը, երբ արդեն գոյություն ունեցող և ընդունված միֆային կերպարը հարմարեցվում է ժամանակակից քաղաքական իրականության հետ: Այսպիսի միֆի հաջողության առաջին նախապայմանն այն է, որ ենթագիտակցորեն նմանություն է առաջանում նոր երևույթի և հնի միջև, որի ելքն արդեն հայտնի է: Միֆ ստեղծելու տարբերակ է նաև որոշակի իրականության հիման վրա նոր պատմություն ստեղծելը, որի փաստերի մեծամասնությունը կապ չունի իրականության հետ: