Մենք չենք կարող Երկրապահում լինել գնացած -հետ եկած հարսի կարգավիճակով.Արա Խուդավերդյան

Հարցազրույց ԵԿՄ հիմնադիր անդամ, «Կոռնիձոր» ջոկատի հրամանատար Արա Խուդավերդյանի /Կոռնիձորի Արոյի/ հետ :/Մաս 2-րդ/

-Ընտրեցին Սասուն Միքայելյանին,շրջանառվում էր Արամ Սարգսյանի թեկնածությունը:Սասուն Միքայելյանի դեմ ինչ-որ բան ունե՞ք:

-Ես անհատական ոչ ոքի դեմ ոչինչ չունեմ,ես պատերազմի մասնակցած մարդ եմ և այդ կառույցը,որը ստեղծվեց Երկրապահ կամավորական ջոկատների,ազատամարտի մասնակիցների անդամների սոցիալական հարցերի լուծման համար,ոչ թե քաղաքական կամ իշխանական կցորդ լինելու,մեր պայքարը դրանում էր,որ Երկրապահը դառնա ապաքաղաքական,ապակուսակցական,ապակցորդային կազմակերպություն:Նոր վարչությունը կաշխատի ,կունենա իր ուրույն աշխատանքային տեղը,դերը :

-Այսինքն՝դուք այս ամենին դե՞մ չեք:

-Դեմ եմ,ոնց կարող եմ դեմ չլինել, համագումարին դեմ ենք, մենք չընտրված հրամանատարներով կհավաքվենք կստեղծենք ազատամարտիկների միությունը,անունը կդնենք ԵԿՄ ,ազատամարիտիկներ,թե ինչ,չգիտեմ:Այն անհատները,ովքեր եղել են Երկրապահում ,ովքեր արհամարհվել են,ովքեր նեղացան վերջին համագումարի վերաբերմունքից:

-Անուններ կտա՞ք:

-Օրինակ Դաշինք կազմակերպությունից ոչ ոք ներկա չէր,Ռուբեն Գևորգյանի կազմակերպույունից ներկա չէին,այն դեպքում,երբ Ռուբեն Գևորգյանը իմ դեմ ամեն ինչ անում էր,որ պաշտպաներ Արամ Սարգսյանի թեկնածությունը:

-Ուզում եք ասել,ինչպես Մանվել Գրիգորյանի ղեկավարման ժամանակ,ընդգրկված չէին մարդիկ,պատերազմ անցած ազատամարտիկներ, խնդիրներ ունեիք Մանվել Գրիգորյանի,համակարգի,իշխանության հետ համակարծիք չէիք: Նոր իշխանության ժամանակ կազմվել է ԵԿՄ խորհուրդ,վարչություն,համագումար է տեղի ունեցել ,ընտրվել է նախագահ,դրա հետ էլ համաձա՞յն չեք:

-Ես չեմ ընդունում համագումարը,այն համարւմ եմ ոչ լեգիտիմ,ինչպես նախկինում,այնպես էլ հիմա դուրս ենք մնացել: Նայեցինք,բոլորին ճանաչում ենք,և մասնակիցներին,և առաջին շարքի նստածներին ,բոլորին ճանաչում ենք, դա կարելի էր անվանել կառավարության ընդլայնված նիստ:

-Այսօրվա կառավարութ՞յան:

-Ընդհանրապես կառավարության,ինձ պատասխանում են,որ դուք գրանցված չեք ձեր համախոհներով անգամ մեկ մանդատ չեն հատկացնում,ներսում տարածում են Արոյին մանդատ ենք տվել,հրաժարվել է…

-Սու՞տ է:

-Իհարկե սուտ է:

-Գնայիք Սասուն Միքայելյանի մոտ ,ինքը հիշում եք ասել էր՝ես երբեք չեմ դառնա ԵԿՄ նախագահ ,խնդրեն էլ,աղաչեն էլ:Ես իմ ճանապարհը անցել եմ թե մարտի դաշտում,թե հետագայում զոհվածների ,հաշմանդամ դարձած ծնողների համար,հարազատների ինչ կարողացել, արել եմ:Հետո պարզ դարձավ ,որ Սասուն Միքայելը առաջադրել է իր թեկնածությունը:

-Սուսուն Միքայելյանի հետ հանդիպել ենք Եռաբլուրում, զրուցել ենք,բայց բուն Երկրապահի թեմային չենք անցել,որպես ալտերնատիվ կողմեր:Ես իմ պարագայում կարող եմ ասել,եթե ես ասացի՝սա անում ենք ,ուրեմն անում ենք,եթե ասացի՝չենք անում,ուրեմն չենք անում:Սասուն Միքայելյանի հետ կապված խնդիրնորը նա թող իր պատասխանը տա,սկզբում ոնց որակեց Երկրապահը՝կլուբի կարգավիճակով,հետո ինչ տեղի ունեցավ,ինչ դարձավ երկրապահի համագումարը:2.5 ժամանոց համագումար,այդ օրը մենք ակցիա էինք իրականացնում իմ համախոհներով Հանրապետության հրապարակում,ինչի համար չգնացինք դեպի Երկրապահի կողմը:Բազում առաջարկներ,զանգեր եղան,ներսում անգամ մանդատավորներ մարդիկ ունեի,որոնց իրենք անցկացրել էին ասեղի ծակով,բայց իրենց ասեղի ծակն էլ էր խաբել իրենց:Մարդը դուրս գալուց հետո իր մանդատը հանձնեց ինձ,ասաց՝Արո ջան ես քեզ հարգում եմ ,բայց դու իմացի ,որ ես ԵԿՄ անդամ չեմ ,բայց մասնակցել եմ համագումարին,լքել եմ համագումարի քվեարկությունը՝ինձ ձայն չտալու համար:Ինքը ձայն պետք է վերցներ և ասեր՝մենք առաջարկել ենք Կոռնիձորի Արոյի թեկնածությունը, ինչի համար դուք երկրորդ թեկնածուի անունը չեք կարդում,դա ինձ հետ համաձայնեցված չէր:Ձայն չէին տվել,թեթևակի վիճաբանություն էր եղել,և մի քանիսը դահլիճը լքել էին:

-Այնտեղ կային մարդիկ,ովքեր պետք է վեր կենային և այլ թեկանածուի անուն տայի՞ն:

-Իհարկե, իրենց շանս չեն տվել այլ թեկնածուի համար առաջադրում լինի:

-Ինչպես ասում էր Սասուն Միքայելյանը,այսօրվա ԵԿՄ-ն ինչով է տարբերվում կլուբից:

-Սասուն Միքայելյանը դեռ նոր է:Ընտրությունները կազմակերպեց և անցկացրեց Արա Կետիկյանը…

-Իրենք Հանրապետականից՞ են:

-Այո,Հանրապետականից են, Ուլիխանյան էլ,Կետիկյանն էլ,նախկին վարչությունը բոլորը Հանրապետականներ են:

-Սասուն ՄիքայելյանըՀանրապետական կուսակցության  Հրազդանի  կառույցի հիմնադիրն է:

-Ինքը հայտարարեց,որ ես եղել եմ Հանրապետական ,բայց չեմ եղել չհանրապետական ,ինչ-որ նման բան ասաց:Չմոռանանք,ընտրված կազմից շատերը Երկրապահ-Հանրապետական սկզբունքի մասնակիցներն էին,երբ մի գիշերվա մեջ Երկրապահը դարձավ Երկրապա-Հանրապետկաններ:Այդ օրվա տղաներից կան ցուցակում:

-Դրա պատասխանը կա.ասում են,որ Երկրապահի տղաները այսպես թե այնպես պետք է լինեն իշխանության կողքին,այսինքն ՝իրենք սկզբում մտածում էին,որ ԵԿՄ-ն հիմնել է Վազգեն Սարգսյանը,դա ոնց որ իր ընտանիքը լինի,իր երեխան ,և ճիշտ կլինի ,որ Արամ Սարգսյանը ղեկավարի:Հետո կայացան ընտրություններ, ընտրությունների ժամանակ տեսան,որ Նիկոլ Փաշինյանն ու Արամ Սարգսյանը նույն ճանապարհով չեն գնում:Երկրապահ Միության անդամները հասկացան,որ ճիշտ չէ ունենալ մեկին,ով այսօրվա իշխանության մեջ չէ,որոշեցին, որ լինի Սասուն Միքայելյանը,իշխանւթյան անդամ լինի,որ հնարավորություն ունենա համագործակցել:

-ԵԿՄ-ն կոչված էր պետության պահպանության համար,քանի ո ր մենք դեռ այդ ժամանակ խարխուլ վիճակում էինք՝1993-1994-ին,որպեսզի պետությունը ավելի պաշտպանված լինի եղած ուժայիններից բացի ևս մեկ միավոր Երկրապահը ,պետության և պետականության համար լիներ պաշտպան,ոչ թե իշխանավորների,կամ այս ու այն թայֆի,թայֆաբազությունը հարիր չէր Երկրապահին:

-Այս պահին կա իշխանություն,Պաշտպանության նախարարության հետ նաև պետք է լինի որոշակի համագործակցություն:

-Ես ձեզ հետ համաձայն եմ,բայց դրանք տարբեր բաներ են.տնտեսական ոլորտը,քաղաքական և պետական ամրագրված ոլորտից:Եթե մաֆիոզնի կառույցը փորձ աներ անելու,գնալու՞ էինք մաֆիոզին բռնեինք,ասեինք ֆինանսավորի մեզ:

-Եթե ձեզ ընտրեին,ի՞նչ էիք անելու,չէիք համագործակցե՞լու ՊՆ-ի հետ:

-Իհարկե,բոլորի հետ համագործակցելու էինք, պետականորեն պահանջելու էինք օրենքներ,որ պետոյթյան ձեռքը լիներ ազատամարտիկի գլխին,որ մի ազատամարտիկ չի արել որևէ անհատի համար,արել է պետության համար,պետությունը պարտավոր է հոգ տանելու ազատամարտիկների կարիքները:

-Դա արվել է,ՊՆ-ն հատուկ դրա համար բաժիններ է ունեցել:

-Տեսանք վերջում արածները ինչ եղավ:

-Ին՞չ եղավ:

-Մանվելը ձերբակալվեց:

-Դա կարող է քաղաքական բազմաթիվ շերտեր ունենալ:

-Բոլոր ժամանակներում էլ քաղաքական շերտերը առաջ գալու են, այդ քաղաքական շերտերը չպետք է ներազդեն ազատամարտիկի վրա,ինչքանով ,թեկուզ ակամայից ներքաշվում ես,ճակատագրական ոչ մի բան չպետք է հանդիսանա քեզ համար,դրա ամենալավ կարգավորիչը պետությունն է,ոչ թե իշխանության ,այլ պետության հովանին:

-Կայացել է համագումարը,ընտրությունը,ձեր քայլը առանձին կառույց ստեղծե՞լն է,որտեղի՞ց է ֆինանսավորումը,աջակցությունը,այսինքն՝նորից բաժանված մնացի՞ք:

-Իհարկե,եթե համամիտ չես,եթե քո օջախում ոտնահարվում է քո ինքնությունը,անցյալը,ինչ ը քեզ պետք է ստիպի գալ այնտեղ և գնացած ետ եկած հարսի կարգավիճակով կան արհամարհված,դուրս նետված ,ետ բերված,չի կարող լինել:

-Եթե Սասուն Միքայելյանի հետ հանդիպեք,խոսեք,այլ կարգավիճակով կարո՞ղ է լինեք այնտեղ:Չբացված դուռը նորից փակվե՞ց:

-Ոչ: Ոչ միայն իմ դեմ է փակվել,այլ նաև բազում ազատամարտիկների, իրենց կատարած աշխատանքը,հանդիպումը ազատամարտիկների հետ ,զրույցները գրեթե իրենց ոչինչ չտվեց:Ես իրենց քայլերից տեղյակ եմ,փորձել են միավորել,ասել են՝եկեք,հավաքնվենք,բոլորը առնչվել են մի բանի,մենք գործ կունենանք Արոյի հետ:Մարդիկ կան,ում դեմքով չեմ էլ ճանաչում,գիտեմ,որ պատերազմ անցած է,այսինչ հրամանատարի ջոկատում է եղել,կամ այլ պետական կառույցում:Ոտնահարվեց բոլոր ազատամարըիկների իրավունքները:

-Այդպես միանշանակ մի ասեք,այնտեղ էլ շատ ազատամարտիկներ կային:

-Բայց ինչի է թվում,որ շատ ազատամարտիկներ այնտեղից վիրավորված դուրս չեկան:

-Թող արտահայտվեին: Մեկը չեղավ,որ դուրս գար ,խոսեր:

-Ես համամիտ եմ,որ պատերի տակ չխոսեն,ես արդեն իրենց դժգոհությունը լսելով եմ ասում,մենք Հրապարակի այս կողմում էինք,գալիս էին ,դժգոհություն հայտնում և նորից դահլիճ գնում:

-Համլետ Հայրապետյանը ամենաշատն էր պայքարում,որ ԵԿՄ-ն մնա,պաշտպանութ էր Սասուն Միքայլյանի թեկնածությունը , հիմա ինքը վարչության կազմում չէ,ինձ համար դա անհասկանալի էր,երևի այն էր պատճառը,որ հիշեցրեց,որ Սասուն Միքայելյանը ՀՀԿ-ի Հրազդանի կառույցի հիմնադիրն է:Դուք էլ նրանցից էիք,որ ասում էիք,որ ԵԿՄ-ն պետք է անպայման մնա,հիմա դուք որ այնտեղ չեք,էլի համարո՞ւմ եք,որ պատերազմական վիճակում է մեր երկիրը,կառույցը քանդել պետք չէ, պետք է մնա:

-Այն ժամանակ ես ասում էի՝Երկրապահը կամ պետք է լուծարվի,կամ անվանափոխվի,Ռոմիկն էր պնդում,որ Երկրապահը պետք է մնա:

-Ինչու փոխվի,դա վիրավորանք է հազար ու մի երկրապահների,ազատամարտիկների նկատմամբ,կան հարգարժան մարդիկ,փառահեղ ճանապարհ են անցել:

-Դրանցից մեկն էլ ես եմ,ես-ի գործոնը չէ,1989 –ով սկսել եմ 1994-ով միակ կամավորական խումբը,որը պատերազմն ավարտել է որպես կամավորական ջոկատ,դա եղելէ Կոռնիձոր ջոկատը: Մնացածը դառնել են Արծիվներ,Մահապարտներ,պետական կառույցներ,ինձանից առավել ոչ ոք այդ այդ անունին վայել չէ,որ ամպագորգոռ գոռա:

-Թույլ տվեք,որ ուրիշները գնահատեն:

-Ասողների անցյալն էլ գիտեմ,գործելաոճն էլ , բոլորի ուզածը եղավ, մնաց Երկրապահի անունը,ընդհանուր գործունեությունը կծավալի իր անդամների և իր շուրջ ,պարզ կլինի,մենք ոչ կխանգարենք,ոչ կօգնենք:Կտեսնենք՝ինչքան մարդ կներգրավի Երկրապահում:Ֆեյսբուքում տեսա գրել էին ՝Արո ջան քո դուրս գալուց հետո քո հետևորդները շատ կլինեն,ֆեյք էջ էր:Ինձ ճանաչող ֆեյք էր:

-Դա դեռ ցուցիչ չէ:

-Պատահական անձ չէր գրի դա, իմ շուրջը հավաքվում են մարդիկ,եթե ես մի քիչ թույլ տայի հայտարարությամբ հանդես գայի,ներսից միջոցներ դնողները կլինեին,որ իմ ձեռքերով շատ մարդկանց կմեկուսացնեին:Ես ինձ թույլ չտվեցի:

-Ի՞նչ եք ձեզ թույլ տալու,ի՞նչ եք պատրաստվում անել:

-Ընտրությունը ավարտվեց,այնպես ,ինչպես ծրագրված էր..

-Ո՞ւմ կողմից:

-Երկրապահի վարչության և իրենց համախոհների, մենք կհավաքվենք մեր չմասնակցած ընկերներով,հրամանատարներով,ազատամարտիկներով,իրավիճակը սթափ կվերլուծենք,առաջնային դերը հատկացնելով,թե ինչպիսին են լինելու ֆինանսական աղբյուրները, պետությունը ինչպիսի օրենքներ է սահմանելու,զուտ օրինական դաշտի վրա ենք գնալու,այլ ոչ թե մուրացկանի:

-Ինչ տեղի ունեցա՞վ,Սասուն Միքայելյանը ամիսներ առաջ կատեգորիկ դեմ էր, հետո համաձայնությունը տվեց:

-Ինձ համար անակնկալ էր ,երբ դաշտային հրամանատարը խոսքն ասում է,ինձ համար այդ խոսքը պետք է անբեկանելի լինի,ես այդպիսին եմ:Ես ձեզ պես անակնկալի եկա…

-Ես անակնկալի չեկա…

-Մարտագիծը դա միակ փորձությունն է մարդու համար,որտեղ մարդու ինքնությունը պարզ ափի մեջ երևում է, հրամանատարը այն անհատն է,ով հոգիներին տանում է պատերազմ:

-Լավ է,որ Երկրապահը չքանդվեց:

-Ընթացքը տեսնենք,թե ինչպիսին կլինի:

-Ապրիլյան պատերազմի ժամանակ ցույց տվեցին,թե ինչքան կարևոր է իրենց գոյությունը,մի կոչով 5000 մարդ հավաքվեց:

-Թող գնան շնորհակալություն ասեն Վարդան Ավետիսյանին ,ՊՆ-ին:

-Մարդիկ իրենց պարտքը համարեցին և գնացին:

-Կազմակերպչական գործը Ավետիսյան Վարդանը կատարեց:

Առաջին հատված ՝այստեղ

Հարցազրույցը՝Նաիրա Բաղդասարյանի