Ցավոք, Լևոն Տեր-Պետրոսյանի գաղափարները ապրում են.Ավետիք Չալաբյան

Հարցազրույց <<Ազգային օրակարգ>> կուսակցության համահիմնադիր Ավետիք Չալաբյանի հետ :/Մաս 2-րդ/

-Նախկին իշխանությունների ժամանակ 10-15 տարի ստատուս-քվո պահպանելով մենք պահում էինք Արցախը:

-Այն փուլն ավարտվել է:Այն ժամանակ մենք ենք ուժեղ եղել,հաղթող կողմն ենք եղել ,կնքվել է զինադադար՝զգալիորեն մեր պայմաններով:Ադրբեջանը ընդունել է այն,որ որոշակի քանակությամբ տարածքներ անցել են հայկական ուժի վերահսկողության տակ:Հիմա անցել է 25 տարի ,նա է այդ ուժերի դիրքերից խոսում և դա զգալի չափով նախորդ իշխանությունների ձախողման արդյունքն է: Նրանք պետք է դա ընդունեն,այլ ոչ թե անընդհատ ասեն՝մենք ստատուս –քվոն էինք պահում: Ստատուս- քվոն պահելը բավարար չէր,և եթե մենք ուզում ենք Արցախի հարցը մեր օգտին լուծել, չպետք է կառչենք ստատուս քվոյից,դա պետք է փոխել մեր օգտին և մեր օգտին պետք է փոխել խաղաղ միջոցներով:Խոսքը նրա մասին չէ,որ ևս 20 կիլոմետր առաջ գնան:

-Ինչպես նախորդ հանդիպումների ժամանակ,այս անգամ էլ սադրանքներ տեղի ունեցան :

-Բնականաբար ոչ մի զարմանալի բան չկա:Եվս մեկ անգամ փորձում են Ադրբեջանի հետ դնել նույն սենյակի մեջ և ասել,որ սրանք են այն պայմանները ,որի շրջանակներում դուք պետք է բանակցեք:

-Ինչ կարող էր ունենալ Նիկոլ Փաշինյանը այս 1 տարվա ընթացքում,իր ասելով ժողովրդավար լինելով,որը սակայն բաց թողեց:

- Նա սկսել է ուշացումով հասկանալ,որ կարելի է գործել:2018 թվականը ՌԴ-ի հետ ռազմատեխնիկական համագործակցության առումով կորած տարի էր,որովհետև այն պայմանագրերը ,որ մենք ունեինք տարվա սկզբին,սառեցվեցին:Ի՞նչ տեղի ունեցավ այդ ընթացքում,վերջերս մենք Սիրիա զորք ուղարկեցինք,որ Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները կարգավորվեն…

-Գինը դա՞ էր:

-Այո,բայց ոչ միայն դա: Գինը ավելի ընդարձակ է,բայց դա ավելի խորհրդանշական քայլ էր,որի շնորհիվ Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների սառույցը հալվեց,տեղից շարժվեց:

-Սառույցը ինչով էր պայմանավորված:

-Նախ և աաջ ընդարձակ հեղափոխական կոալիցիայի մեջ ,ոչ Նիկոլ Փաշինյանը,կային ակնհայտ ընդգծված հակառուսական ուժեր,որոնք մեծ ազդեցություն ունեին Նիկոլ Փաշինյանի վրա հեղափոխության սկզբնական շրջանում:Հիմա իրենց ազդեցությունը նվազել է: ՌԴ-ի հարմար դա մեծ խնդիր էր:

-Նիկոլ Փաշինյանը ցանկացած հարցում ծայրահեղ հակառուսական դիրքորոշում էր հայտնում:

-Կար անվստահության մթնոլորտ ,որովհետև ռուսական իշխանությունները չէին պատկերացնում,թե ինչ է տեղի ունեցել:Ռուսաստանի նախագահի հետ առաջին հանդիպմանը,Պուտինը Հայաստանի վարչապետին ասել է՝դուք ինչ էիք ուզում,որ մենք մեր ռազմական բազան հանեինք Հայաստանից,ասեք,՝մենք պատրաստ ենք: Այդ ժամանակ ռուսական իշխանության գլխին նման արմատական քայլեր կային:Հետո ժամանակի ընթացքում Նիկոլ Փաշինյանը որոշակիորեն կարողացավ հանգստացնել իրավիճակը,որ ոչ մենք կտրուկ շրջադարձի չենք գնում,մենք պատրաստ չենք :

-Ձեր կարծիքով հիմա հարաբերությունները կարգավորվե՞լ են:

-Ոչ լրիվ մաշտաբով:

-Հիմա ի՞նչն է խանգարում:

-Հիմա որիշ խնդիր կա.Ռուսաստանը մեծ երկիր է,Ռուսաստանում կա կենտրոնական կրեմլյան իշխանություն ,բայց դրանից ներքև կան շահերի տարբեր խմբեր:Այդ շահերի խմբերի հետ աշխատանքը հիմա բավարար չէ,Ադրբեջանը միշտ շատ կենտրոնացած է եղել այդ շահերի խմբերի վրա աշխատելով:Օրինակ՝Ռուսաստսնի ռազմաարդյունաբերությունը Ադրբեջանի կարևորագույն դաշնակիցներից մեկն է,քանի որ նա Ադրբեջանին ռազմական տեխնիկա է վաճառում և իմիջայլոց լավ ,ձեռնտու պայմաններով:Եթե մենք համարժեք աշխատանք չենք տանում ռուսական ռազմաարդյունաբերության հետ,բնական կերպով այդ ուժային կետը մենք թողում ենք Ադրբեջանին:Ռուսաստանում կան խոշոր ադրբեջանական տնտեսական շահեր՝օլիգարխներ,և կան նաև հայկական տնտեսական շահեր:Այս ընթացքում Հայաստանի նոր իշխանությունները տարվել են հռետորաբանությամբ,որ Ռուսաստանում եղած հայկական կապիտալը հակահասայտանյան է, Հայաստանի շահերից չի գործում:Խզում է տեղի ունեցել,որի հետևանքնով մենք մեր ունեցած հայակական կապիտալը ,որը շատ հարցերում աջակցել է,կանգնած են կամուկացի մեջ: Իրենք չեն հասկանում ինչ անել,իրենք կուզենային Հայաստանին օգնել կործանիչների գործարքում,մեկ տարի այդ գործարքը գտնվում էր ռուսական ռազմաարդյունաբերողների դարակներում,դրանք ռուսական ռազմաարդյունաբերողները համաձայն էին հաձնել,հարմար գործարք էր,սակայն ռուսական բարձրագույն իշխանությունը չէր հաստատում:

-Դա համընկավ Սիրիա զորք ուղարկելու հետ:

-Դրանից հետո,դա անմիջական կապ ունի: Ռուսական իշխանությունը վերջապես համաձայնություն տվեց այդ գործարքին:

-ՀԱՊԿ-ի հետ կապված հարցը մնում է օրակարգում,չեմ կարծում սա հեշտ կմարսվի:Երկրոդ նախագահի հետ կապված ևս զգուշացումները օդից կախված են:ՌԴ-ից ներդրումների հետ կապված ևս խնդիր կա,մեր գործարարները մեծ գործարքներից առաջ ,առանց ռուսական իշխանությունների հետ համաձայնության, քայլ անել չեն կարող: Ի՞նչ եք կարծում,Սիրիա զորք ուղարկեցինք,իրենք կործանիչները տվեցին,արդյո՞ք արդեն ամեն ինչ հարթ է:

-Իհարկե ոչ, մեկ տարի առաջ շատ վատ էր,կապերը խզման եզրին էին,այս ընթացքում որոշակի խնդիրներ լուծվել են,օրիանկ զորախմբի ուղարկումը,և կործանիչների գործարքը:100 միլոն դոլարի վարկային պայմանագիրը հիմա նորից թարմացվում է:Դա երկրոդ քայլն է:Բոլոր այն քայլերը,որ պետք է անել,որպեսզի Ռուսատանի հետ այս ընթացքում տեղի ունեցած խզումը կաողանանք հաղթահարել, մենք պետք է դա անենք:Մեզ պետք է ՀԱՊԿ-ում առաջացած կազուսը լուծել: Դա բացարձակ մեր սեփական իշխանության անհեռատեսության արդյունքն էր:Մեզ պետք է անպայման Ռուսատանում գործող հայկական կապիտալի և իրենց ներկայացուցիչների հետ հարաբերությունները վերականգնել:Մենք այդքան շքեղություն չունենք ,չենք կարող , ասել ներդրումներ գան ու այդ ներդրումնրի կարևորագույն տերերին ասել՝գիտեք,դուք մեր թշնամին եք,մենք ձեզ չենք ուզում,բա ո՞վ է մեր բարեկամը՝Սորո՞սը,Թուրքիա՞ն :Հասկանալի է չէ,որ եթե մենք ունենք հայկական կապիտալ դրսում,առաջինը նրանք են մեր բարեկամները :Իրենցից ոմանք իսկապես ռուսական օրակարգ են իրականացնում,այդ մասի հետ պետք է ավելի զգուշավոր լինել,բայց այն մարդիկ ,ովքեր տարիների ընթացքում լուրջ ներդրումներ են արել,լուրջ ծրագրեր,աջակցել են Հայաստանին,երբեմն նաև անշահախնդիր ,նրանց հետ գոնե պետք է հարաբերությւնները վերականգնել:

-Դուք այսօրվա իշխանության մոտ նման ինչ-որ քայլեր տեսնու՞մ եք:

-Դեռ ոչ: Խնդիրը միայն Ռուսաստանի մեջ չի:Մենք ունենք եռանախագահություն,դրա երկու կարևոր կողմերը Ֆրանսիան և ԱՄՆ-ն են :Ֆրանսիան այնքնա էլ մեծ ռազմական ուժ չէ մեր տարածաշրջանում,ավելի մեծ են ԱՄՆ-ը և Ռուսատանը:Նույն խնդիրները կան ԱՄՆ-ի հետ, պարադոքսը դա,որ մենք և Ռուսատանի հետ են մեր դիվանագիտական կապերը թուլացրել , թվում էր ,թե Ամերիկայի հետ պետք է հզորացրած լինեինք,բայց չէ,այնտեղ էլ ենք թուլացրել,որովհետև չենք աշխատում:Միացյալ Նահանգները բարդ քաղաքական համակագ է,Միացյալ Նահանգները հազվագյուտ երկիր է,որ ունի ընտրված նախագահ,ընտրված 100 սենատոր,450 ընտրված կոնգրեսմեն,որոնք լուրջ լիազրություններ ունեն:Ամեն սենատոր ,նախագահից հետո,իր մակարդակով ընտրված շատ կարևոր պաշտոնյա է,ով մեծ լիազրություններ ունի:Ո՞ր սենատորի հետ է այսօր Հայաստանը աշխատում,Նախագահի հետ հանդիպե՞լ ենք այս ընթացքում,բացի Բոլթոնի հետ մեկ հանդիպումից, ո՞ւմ հետ ենք հանդիպել,այդ բոլոր պաշտոնյաների շուրջը աշխատում է հսկայական լոբբիստական համակարգ,որը Ադրբեջանը վաղուց շատ լավ յուրացրել է: Նա իր լոբբիզմի մեջ տարեկան միլիոնավոր և տասնյակ միլիոնավոր տարբեր միջանկյալ ճանապարհով միջոցներ է դնում:Վերջին կես տարվա ընթացքում Ադրբեջանի Պաշտպանության նախարարը արդեն երրորդ անգամ է գնում ԱՄՆ,իսկ մեր Պաշտպանության նախարարը առաջին անգամ է գնում,մենք նոր -նոր սկսում ենք իրենց հետևից ճիշտ քայլ անել:Եվ պաշտոնական և ոչ պաշտոնական օղակները պետք է օգտագործել,որպեսզի Միացյալ նահանգներում այդ կորցրած մեկ տարին ,որում էլի հարաբերությունների վակուոմ է առաջացրել, վերացնենք:Ադրբեջանը այս ընթացքում այնտեղ շատ լուրջ քայլեր է իրականացրել:

-Ի՞նչ ակնկալիքներ ունեք այս հանդիպումից:

-Ես կարող եմ ասել՝ինչ կուզենայի ես տեսնել:Ես կուզենայի,որ այս հանդիպման արդյունքում Ադրբեջանը առաջինը՝չստանա նոր հնարավորություն Հայաստանին ռազմական շանտաժի ենթարկելու ,մենք Ադրբեջանին չպետք է առիթ տանք՝բանակցային պրոցեսը տեղափոխելու ռազմական շանտաժի դաշտ: Ապրիլյան պատերազմը տեղի է ունեցել 2016 թվականին,կազանյան բանակցությունները 2011-ին, դրանց միչև 5 տարվա տարբերություն կա:Մեզ համար շատ կարևոր է հիմա ,որ մենք ժամանակ շահենք և թույլ չտանք ,որ այդ ընթացքում Ադրբեջանը գնա ռազմական արկածախնդրության : Ժամանակը շահում ես այն բանով,որ դու իսկապես Ադրբեջանի հետ գտնվում ես դիալոգի մեջ, բայց և երբեք թույլ չես տալիս ,որ այդ դիալոգի արդյունքում Ադրբեջանը քեզ անկյուն մտցնի,դնիել այն վիճակում,որ նաև համանախագահները կասեն,այո Հայաստանը սխալ է ,Ադրբեջանը իրավունք ունի ռազմական գորոծողությունների,երբեք դա թույլ տալ պետք չէ:

-Նախկին իշխանությունների այօրվա մտահոգությունն այն է,որ հերոսներն այսօր հեղինակազրկվում են :

-Կոնկրետ ո՞ր:

-Դուք ինձնից լավ գիտեք,Արցախի մի քանի հերոսներ:

-Կա ավելի մեծ խնդիր,կա որոշակի թևի կողմից կա արցախյան ազատամարտը արժեզրկելու խնդիր,դա իմ ասած ամբողջ խնդրի համատեքստում,կա խնդիր ասելու հետևյալը՝ մեզ արցախյան ազատամարտը պետք չէ,մեզ հողը պետք չէի,մեզ երկիրը պաշտպանել պետք չէ,եկեք ամեն ինչը տանք,պրծնենք,այստեղ կառուցենք երջանիկ Հայաստան:

-Դա Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ժամանակ էր:

-Չեք լսել այդ նույն խոսակցությունները: Բա բացարձակ կեղծիք է ,դա ոչ միայն մոլորություն է,այլ հանցագործություն մեր ազգի նկատմամբ,որովհետև մեր ազգը 7000 զոհ է տվել 1991-1994 թվականների,որ կարողանա ազատագրել Արցախը ,դրանից հետո մինչև հիմա մենք մի քանի հազար զոհ ենք տվել:

-Չավարտվե՞ց նրանով,որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն ասաց՝Սերգո ջան ,դու վատ ես ապրելու:

-Ցավոք, Լևոն Տեր-Պետրոսյանի գաղափարները ապրում են:

-Մեղրիի թեման,այդ 3-4 ը ,որ անընդհատ շրջանառում են,այդ տրամաբանությա՞ն մեջ է:

-Բազմաթիվ համախոհներ ունեն իրենք: Ոչ ոք չի ասում ,որ մենք Մեղրին պետք է հանձնենք: Դիսկուսը շատ ավելի խորամանկ է: Ես այս թեմայով գրառում եմ արել,մարդ կա ասում է՝բա կարող է այդ զինվորներին ճնշում էին,ստորացնում էին, բա զինվոը իրավունք չունի՞:Զինվորը մեր բանակում,բնականաբար,չպետք է ճնշվի,չպետք է ստորացման ենթարկվի,եթե դա իր հետ տեղի է ունենում, ինքը պետք է հնարավորություն ունենա վերադաս ատյաններում այդ հարցը բարձրացնի,բայց դա չի նշանակում,որ զինվորը պետք է հետևից է գցելով մի քանի հարյուր զինվոր գցի և դասալքի : Պատերազմող երկրում զինվորը չի կարող դասալքվել:

-Անկախության այս տարիների ընթացքի ամենավտանգավոր բանն էր,որ տեղի ունեցավ:

-Պատկերացնու՞մ եք դա կրկնվի: 1917 թվականին այդ նույն մոդելով,գերմանացիները կազմալուծել են ռուսական բանակը,որը հաղթող էր,և հաղթող ռուսական ցարական պետությունը այդ հեղափոխական տրամադրությունների տակ գնաց նրան,որ բանակը կազմալուծվեց և Գերմանիան ու Թուրիքան հետ գրավեցին ոչ միայն ռուսների ամբողջ գրավածը ,այլ Ուկրաինան ,Բելոռուսը և այլն:Մենք հիմա ի՞նչ ենք ուզում,կազմալուծենք մեր բանակը,որ երկրի կեսը տանք թուրքին:

-Շատ է խոսվում այն մասին,որ սորոսյան ազդեցությունն է,իսկապես դա այդպես է,թե դեռ նախկին իշխանության կրողներն են,որ նման զարգացումներ են լինում:

-Չեմ ուզում պիտակավորել,բայց դրանք կոնկրետ մարդիկ են,որ անում ենք,օգտվում են ամեն միջադեպից,որպեսզի համաբանակային պրոպագանդա տանեն,որ շատ խորամանկ մանիպուլացիա անեն ու ասեն՝մեր բանակը շատ վատն է ,այնտեղ զինվոր մի տվեք:Ինչ է նշանակում այն՝ո՞նց , մեր երեխաներին տանում են Արցախ ծառայելու: Մեր երեխաների մեծ մասը Արցախում է ծառայում: Ես կողմնակից եմ շատ ավելի խիստ պատժի դասալիքների :Մենք թույլ չտանք ,որ այսպես ասած վարակը տարածվի բանակում,որ ոչ մի զինվոր չմտածի,որ ինքը իր ընկերներին կարող է մանիպուլյացիա անի,հանի կանգնեցնի պլացում, հետո հանի, տանի դուրս ու կազմալուծի ամբողջ բանակը:

-Եթե հանկարծ պարզվի,որ իշխանությունը այս կամ այն գեներալի հետ կապված մանիպուլյացիա էր անում ,ինչ-որ բաներ էր ասում , նման մանիպուլյացիայի հետևանքը այսպիսի մանիպուլյացիա չի լինու՞մ:

-Ճիշտ բան եք ասում:Մեզ մեր երկրում շատ կարևոր է,որ մանիպուլյացիաներ ոչ մի կողմից հասարակությանը չապակողմնորոշեն:

-Դա առաջինը պետք է իշխանությունը գիտակցի:

-Այո,նույն Մեղրիի դեպքերի հետ կապված,ես զարմանում եմ,որ իշխանությունը լռում է, պետք է իր դիրքորոշումը հայտնի,պետք է ասի,որ անթույլատերլի էր տեղի ունեցածը:

-Մինչև հիմա առաջին դեմքը այս թեմայով չի խոսել,ռեկտորներին են այս երկրից ուղարկում:

- Երկրորդ կամ երրորդ դեմքն է խոսե՞լ,ոչ ոք չի խոսել: Ընդամենը ՊՆ խոսնակը ֆեսբուքում մի փոքրիկ գրառում է արել,դա բացարձակ անհամարժեք է տեղի ունացած իրադարձոության հանարավոր վտանգներին :Երկրի առաջին դեմքը պետք է բարձրաձայն ասի,որ սա անթույլատրելի է,չի կարելի բանակը սարքել քաղաքականության գորչծիք,այլն էլ կռվող երկրում:

Առաջին հատվածն՝այստեղ

Հարցազրույցը՝Նաիրա Բաղդասարյանի