«Օրենքն իրենց համար ոչ թե նպատակ է, այլ միջոց՝ մարդկանց պատժելու, վախեցնելու, ահաբեկելու»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Օրերս Արցախի Ազգային ժողովի չորս խմբակցությունները հայտարարությամբ հանդես եկան, որում նշել էին, որ «ՀՀ իշխանություններն արդեն տևական ժամանակ է, ինչ ժողովրդավարության քողի տակ թիրախավորում են արցախցիների տարբեր խմբերի ու անհատների, կիրառելով նրանց դեմ բռնաճնշումներ, խտրական վերաբերմունք՝ օգտագործելով «հայաստանցի-ղարաբաղցի» պառակտիչ բառապաշար»։ Արցախի ԱԺ «Արդարություն» խմբակցության պատգամավոր Մետաքսե Հակոբյանը հավելում է, որ մի խմբակցությունը, որը խորհրդարանում երկրորդ ուժն է ներկայացնում, չմասնակցեց հայտարարությանը, «ինչու»-ի պատասխանն իրենք պետք է տան:

«Կարծում եմ, որ յուրաքանչյուր օր կարելի է անել հայտարարություն՝ ելնելով այս իշխանությունների պահվածքից Արցախի ու արցախցիների նկատմամբ: Վերջին ժամանակներում կարծես ինտենսիվ, պլանավորած տրամաբանությամբ, հաջորդականությամբ սկսեցին գործընթաց իրականացնել արցախցիների դեմ: Դա պայմանավորված էր նրանով, որ արցախցիները հենց սկզբից շատ ակտիվ մասնակցություն ունեցան Սրբազան շարժմանը և առ այսօր այդ շարժման առաջամարտիկներից են: Հետևաբար, բոլոր գործողությունները, որոնք արվում էին, նախապատրաստվել էին մինչ շարժումը, նախատեսել էին, որ կարող է նման բան լինել, և իրենց ի սկզբանե ապահովագրել էին: Սկսեցին պլանավորած քայլերը շատ արագ իրականացնել շարժման սկզբից և շարունակեցին մինչ շատ ակտիվ փուլի վերջին ժամանակահատվածը: Ուստի, հավաքական հայտարարությամբ հանդես եկանք, որի մեջ ներառված էր ամեն ինչ՝ սկսած նրանից, որ հենց արցախցիներն են թիրախավորված, կարծես առանձնացված են հասարակությունից ու պայքարի մեջ մտած մարդկանցից, վերջացրած բարոյական բոլոր արժեքների ոտնահարմամբ. անցան բոլոր կարմիր գծերն ու սահմանները և հարձակվեցին Արցախի ներկայացուցչության վրա»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Հակոբյանը:

Արցախի ու արցախցիների հանդեպ հասարակության ներսում սերմանվող ատելությունն ու թշնամանքը նոր չէ, սակայն ինչ-որ փուլերում այն կարծես նոր ուժով է թափ առնում, հատկապես, երբ Հայաստանի իշխանությունները կարիք ունեն սեփական անհաջողությունների հերթական մեղավորին գտնելու: Թիրախում Արցախից բռնի տեղահանված մեր հայրենակիցներն են:«Երբ շատ ծանր իրավիճակում էինք, բռնի տեղահանությունը նոր էր տեղի ունեցել, օրեր անց քպականների մի ողջ խումբ արցախահայության մասին խոսելիս, ասում էր՝ «այդ մարդիկ թողեցին, եկան», չէին նշում՝ մեր հայրենակիցները կամ հայերը: Այսօր նրանք իշխանության ներկայացուցիչներն են, որոնց միջազգային հանրությունը լսում է: Թողած ներքին պառակտողներին, ինչ-որ տեղ թշնամիներին՝ մեղադրում ենք կամ նեղանում միջազգային հանրությունից այն դեպքում, երբ հենց իրենք են միջազգային հանրությանը տալիս այդ բոլոր թեզերը՝ «այդ մարդիկ չեն պայքարել ու եկել են Հայաստան»:

Սա, իհարկե, իրականությանը չի համապատասխանում, և դրա բոլոր փաստերը կան: Գիտեին, որ սկզբնական շրջանում բոլորս շոկի մեջ էինք՝ սկսած նախագահից, քաղաքական գործիչներից և վերջացրած ժողովրդով, բայց գալու էր մի պահ, որ մարդիկ հասկանալու էին այն ծուղակը, որի մեջ հայտնվել են, և բնականաբար, պայքարի առաջին իսկ հնարավորության դեպքում նետվելու էին պայքարի: Այդպես էլ եղավ, Հայաստանի իշխանությունները նախապատրաստվել էին դրան: Սրա առաջին դիտարկումն ունեցանք, երբ ձերբակալվեցին Արցախի տարբեր համայնքների ղեկավարները, քաղաքացիները: Դա այն ժամանակ ուներ հստակ նպատակ՝ մարդկանց վախեցնել այն դեպքում, երբ դեկտեմբերից փաստերի հավաքագրման գործընթացը կար և նույն այդ գործողությունները կարող էին շատ ավելի վաղուց անել: Ցույց են տալիս, թե իբր օրենքն են կիրառում, այդ դեպքում ի՞նչն էր պատճառը, որ շարժման բուռն շրջանում որպես պատժամիջոցներ սկսեցին սա կիրառել:

Օրենքն իրենց համար ոչ թե նպատակ է, այլ միջոց՝ մարդկանց պատժելու, վախեցնելու, ահաբեկելու: Տեսել եմ նաև, թե շարժման ընթացքում ինչպես էին թիրախավորում ժողովրդին, մարդիկ բարբառով խոսում էին, ոստիկանները խմբերով շրջապատում էին, ծեծի ենթարկում: Մի կարևոր բան եմ նկատել, որ այդ մարդկանց հետո չէին էլ տանում ոստիկանական բաժանմունքներ, հստակ նպատակը նրանց ահաբեկելն ու պատժելն էր: Ընթացքում նաև մեր ժողովրդի մեջ ատելության հերթական չափաբաժինն է ներարկվել ԱԺ բարձրադիր ամբիոնից, կառավարության ղեկավարի շուրթերից, երբ ասում էր՝ «յուղը վրան զենքերը թողել ու փախել են», շատ լավ իմանալով, որ ինքը ստում է Հայաստանի՝ իր հռչակած երեք միլիոն վարչապետներին: Կարծում եմ, սակայն, որ մարդկանցից շատերի մոտ, որոնք նախկինում անվերապահորեն վստահել են այս իշխանությանը, կան կասկածներ, որ, ամեն դեպքում, ամեն ինչ այնպես չէ, ինչպես իրենք են ներկայացնում»,-նշում է մեր զրուցակիցը:

Մի ամբողջ պետություն՝ իր ենթակառուցվածքներով, մշակութային կոթողներով, գույքով, Ադրբեջանին հանձնած, Ադրբեջանի մաս ճանաչող իշխանությունն այսօր ասում է, թե մեքենաներ են յուրացվել և հիմա դրանց՝ պետությանը վերադարձնելու «կռիվն» է տալիս, կոտրում է Արցախի ներկայացուցչության դարպասները և մեքենան առգրավում: Հակոբյանը նշում է, որ այս ամենն ի սկզբանե չեն դիտարկել իրավական դաշտում, այլ քննարկել են զուտ բարոյական դաշտում:

«Արցախի նախագահը ևս հայտարարեց, որ խոսել է Քննչական կոմիտեի ղեկավարի, ԱԱԾ տնօրենի հետ և առաջարկել՝ եթե կարիքը կա, համապատասխան որոշման արդյունքում մեքենան ուղարկել իրենց նախանշած վայր, ինչը մերժվել է: Արդյունքում շատ վատ ու տգեղ սցենարով ֆիլմ ներկայացրեցին հանրությանը: Որքան էլ դա արվեց ներքին սպառման համար, միևնույնն է, հակված եմ մտածել, որ դրա շահառուն նաև միջազգային հանրությունն էր և մասնավորապես Ադրբեջանը: Ադրբեջանին ցույց էին տալու, որ անվերապահորեն հավատարիմ են իրենց բոլոր պայմանավորվածություններին և հետ չեն կանգնելու դրանցից, այն է՝ ամբողջովին փակել Արցախի հարցը: Իրենց թվում էր, որ վախեցնելու են, ահաբեկելու, արդյունքում բոլորը լռելու են: Սակայն այս ամենը հակառակ էֆեկտ ունեցավ:

Մարդիկ պատրաստ են ավելի բուռն պայքարի: Սկզբում Արցախի իշխանությունները, մասնավորապես ՝ նախագահը, շատ զուսպ են եղել, իսկ մեր պահանջներին՝ զուսպ չլինելու, նախագահը միշտ մեկնաբանել է, որ իր բոլոր քայլերը պայմանավորված են այն հանգամանքով, որ որևէ կերպ հանկարծ չվնասվի Հայաստանի Հանրապետության անվտանգությունը: Բայց մարդիկ, որոնք որոշել էին ավելի զուսպ լինել և այդ լռությամբ պահել Հայաստանի անվտանգությունը, հակառակը՝ նախ մեղավորներ են կարգվում, երկրորդը՝ ավելի են ազատում այս իշխանությունների ձեռքերն այն առումով, որ նրանք սկսում են թիրախավորել արցախցիներին և, ոչ մի բանի առջև կանգ չառնելով, թիրախավորում են Հայաստանի Հանրապետության անվտանգությունը: Նիկոլ Փաշինյանը բարձրադիր ամբիոնից հայտարարեց, որ Հայաստանի փողերով գնված զենքերը, Հայաստանի կողմից տրված զենքերը արցախցիները թողեցին և դուրս եկան: Այն պարագայում, երբ դա ուղիղ վտանգ է ներկայացնում Հայաստանի Հանրապետությանը, քանզի բոլոր ժամանակներում պնդել ենք, որ Հայաստանի Հանրապետությունից որևէ զենք-զինամթերք Արցախում չկա, որպեսզի Ադրբեջանի ագրեսիան Հայաստանի նկատմամբ կարողանանք փոքր-ինչ մեղմել»,-հավելում է պատգամավորը:

Անդրադառնում ենք նաև Հայաստանում հաստատված արցախցիների սոցիալական խնդիրներին, բռնի տեղահանված ընտանիքների բնակարանային ապահովության պետական աջակցության ծրագրին: Մեր զրուցակիցը նշում է՝ սոցիալական առումով որևէ դրական շարժ չկա: «Հատկապես գյուղական համայնքներում, երբ մարդիկ տուն են վարձակալում, հնարավոր չէ աշխատանք գտնել: Այդտեղ պետք է ունենան հողատարածք, ֆերմա, որի միջոցով մարդը կկարողանա գոյատևել: Այդպիսի հնարավորություններ արցախցիներին չեն տրվում: Շատերը գալիս են քաղաքներ, աշխատում և վերադառնում իրենց համայնքներ: Երևանում հաստատվածների պարագայում թեկուզ աշխատանք գտնելը մի քիչ ավելի հեշտ է, բայց քիչ են վարձատրվում, արդյունքում բարդ է բնակարանային վարձ, կոմունալ վճարելը և առօրյա հոգսեր հոգալը: Այդ պարագայում պետք է օգներ «40+10» ծրագիրը:

Հիմա կան շատ մարդիկ, որոնք չեն ստացել ապրիլ կամ մայիս ամսվա բնակարանային վարձի փոխհատուցումները, այն պարագայում, երբ հունիս ամիսն ավարտվում է: Արդյունքում չեն կարողանում վճարել բնակարանի վարձը, և նրանց ուղղակի դուրս են հանում տնից: Մարդիկ կան, որոնք արդեն հինգ, վեց և ավելի անգամ տուն են փոխել և հիմա շատ ավելի դժվարությամբ են տուն գտնում, քանի որ մարդիկ հիմնականում խուսափում են արցախցիներին տուն վարձով տալ: Երևանում այս խնդիրը կա: Հիմա խոսում են այդ տրամադրվող երեքից հինգ միլիոն գումարի մասին: Նախ՝ երեքից հինգ միլիոն չէ, Երևանի տարածքում երկու միլիոն է, Երևանից դուրս՝ երեք, սահմանամերձ շրջաններում՝ հինգ: Միջազգային կոնվենցիաներով արգելված է պատերազմական գոտուց փախստական դարձած կամ բռնի տեղահանված անձանց տեղակայել սահմանամերձ շրջանում կամ պատերազմական վտանգ ներկայացնող գոտիներում:

Բայց պարտադիր պահանջ է, եթե մարդն ուզում է հինգ միլիոն ստանալ, պետք է անպայման ապրի սահմանամերձ շրջաններում: Շատերս փորձել ենք հասկանալ՝ այդ հինգ միլիոնով հնարավո՞ր է սահմանամերձ գոտում տուն ձեռք բերել: Օրինակ՝ իմ տեսածը ոչ բնակելի տարածք էր, որն արժեր 20 միլիոն: Նախ՝ այնտեղ ապրել հնարավոր չէր, ահագին գումար պետք է ծախսեիր, որ դա տան տեսք ունենար, գումարած՝ չուներ որևէ հողատարածք: Եթե մարդը գյուղում է բնակարան ձեռք բերում, ապա պետք է նաև հողատարածք ունենա: Երևանից դուրս բնակարան կամ տուն ձեռք բերելու համար տրվող երեք միլիոններն ընդհանրապես աբսուրդ են: Հաջորդը՝ ի՞նչ պայմաններով են արցախցիներին տալու վարկեր, որ կարողանան ձեռք բերել այդ տունը: Մարդիկ վարկային բեռի տակ են հայտնվելու, եթե առհասարակ հնարավոր լինի վարկ ստանալ:

Շատերի դեպքում ուղղակի անհնարին է լինելու, քանի որ արցախցիների գերակշիռ մասը չի կարողանալու ցույց տալ այն եկամուտը, որի արդյունքում կկարողանա վարկ ստանալ բանկից, ավելացնի դա տրամադրվող գումարի վրա և տուն ձեռք բերի: Երկու միլիոնն ուղղվելու է հիպոտեկի մարմանը, սա ևս աբսուրդ է, բոլորս ենք պատկերացնում, թե ինչպիսին են գները Երևանում: Մարդիկ կրկին վարկային բեռի տակ են հայտնվում. ենթադրենք՝ հինգ հոգանոց ընտանիքի անդամներով, յուրաքանչյուրը երկու միլիոնի հաշվարկով գումար է ստանում, խելքին մոտ չէ 10 միլիոնով մեկ սենյականոց բնակարան ձեռք բերելը: Սոցիալական առումով սա աբսուրդային ծրագիր է, այն չի աշխատելու, մարդիկ ձեռք չեն բերելու բնակարան կամ տուն այս ծրագրով, ում էլ հաջողվի, վարկային շատ ծանր բեռի տակ է հայտնվելու: Սրա՝ «40+10» և բնակարանային ծրագրերի անունն արցախցիները դրել են «արտագաղթի ծրագիր»:

Պահանջները, որոնք դրվում են այս ծրագրերից օգտվելու համար, շատ վտանգավոր են և իրենց քաղաքական կոմպոնենտը շատ անհանգստացնող է: Պահանջը՝ դառնալ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի, վախ է առաջացնում, որ դրանով մարդիկ ոչնչացնում են Արցախի Հանրապետությունը: Այն պարագայում, երբ այս իշխանությունները փոխվեն, և ունենանք ազգային իշխանություն, որը պատրաստ է արցախցիների իրավունքները բարձրացնել միջազգային հարթակներում, անհանգստություն կա, որ այդ իշխանությունները հնարավորություն չեն ունենա այդ հարցը քննարկման դնել, որովհետև ուղղակի փաստացի բոլորը կլինեն ՀՀ քաղաքացի:

Այս առումով գիտեմ նաև ընտանիքներ, որտեղ մեկ կամ երկու անդամը հրաժարվում են ընդունել քաղաքացիություն՝ այդ ծրագրից օգտվելու համար, և ընտանիքի մյուս անդամներին առաջարկում են իրենց հանել ընտանիքի կազմից և բնակարան ստանալ այն մարդկանցով, որոնք ուզում են այդ քաղաքացիությունն ընդունել: Եթե այս իշխանությունները նպատակ ունեին արցախցիների իրավունքները պաշտպանել և վերադարձի հարցը երբևէ բարձրաձայնել, ապա չէին դնի այդ խնդիրը: Կհայտարարեին, որ, օրինակ՝ բռնի տեղահանված հայրենակիցների համար ապահովում են ժամանակավոր արժանապատիվ կեցություն, ժամանակավոր բնակարաններ են տրամադրում, մինչև նրանց Արցախ վերադառնալը: Սա ավելի ընդունելի կլիներ և նույնիսկ 2,3,5 միլիոնի պարագայում ընկալելի կլիներ արցախցիների համար, քան այն, ինչն անում են»,-եզրափակում է Մետաքսե Հակոբյանը:

ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ