«Տարվա եվրոպացին»` Եվրոպայի այսօրվա ամենադաժան քննադատը
Կիրակի օրը Թուրքիայում սահմանադրական փոփոխությունների հանրաքվե է անցկացվելու: Սա, ըստ էության, նոր սահմանադրություն է: Առաջարկվող սահմանադրական փոփոխություններով երկիրը պետք է խորհրդարանականից անցնի նախագահական կառավարման։ Սահմանադրական փոփոխությունների արդյունքում, իշխանական բոլոր գերատեսչությունները ուղղակիորեն կենթարկվեն միապետության ձգտող Էրդողանին: Էրդողանը վերջին շաբաթներին իր ամպլուայի մեջ էր... Նախընտրական քարոզչության սահմաններում նրա թիրախը` Եվրոպան էր: Նա սպառնում է հանրաքվեից հետո վերանայել Եվրամիությանն անդամակցելու հայտը: «Եվրոպան պետք է պատասխան տա թուրքերի նկատմամբ իր դաժան վերաբերմունքի համար», - օրեր առաջ Իզմիրում աջակիցների հետ հանդիպմանը հայտարարել է նա: «Մենք երբեք մեզ չենք համարել Եվրոպայից դուրս երկիր, սակայն 54 տարվա ընթացքում այդպես էլ չենք դարձել Եվրամիության անդամ: Հիմա նոր փուլ է սկսվելու, ապրիլի 16-ը կդառնա այն օրը, երբ մենք կվերանայենք այդ որոշումը»: Կիրակի օրը կայանալիք սահմանադրական հանրաքվեն կարող է էական փոփոխություններ մտցնել Թուրքիայի կառավարման համակարգում՝ ընդարձակելով ու ամրապնդելով նախագահի լիազորությունները: Ըստ վերլուծաբանների, եթե այդ փոփոխություններն ընդունվեն, գործող նախագահը կարող է վերստին առաջադրվել և ղեկավարել երկիրը ևս 12 տարի՝ մինչև 2029 թվականը: Արևմուտքում Էրդողանի այդ հայտը միանշանակ չեն ընդունում. քարոզարշավի ընթացքում եվրոպական մի շարք կառավարություններ պաշտոնապես արգելեցին էրդողանի պատվիրակների հանդիպումները իրենց երկրներում ապրող միլիոնավոր թուրքերի հետ, ինչին ի պատասխան Թուրքիայի նախագահը նրանց ֆաշիստ ու նացիստ որակեց․ «Թուրքիան փաստացի եվրոպական երկիր է: Խնդիրն այն է, որ Եվրամիությունը չի ուզում մեզ տեսնել որպես լիիրավ անդամ: Նրանք, որ առանց վիզայի ռեժիմ են սահմանում աշխարհի մյուս ծայրում գտնվող երկրների համար, արդեն շուրջ կես դար ստիպում են, որ Թուրքիան սպասի դռան մոտ: Մինչդեռ հարց է, թե այդ անդամակող երկրներից որն է Թուրքիայից առավել լավ վիճակում ժողովրդավարության ու տնտեսության առումով: Կարծես մեզ և նրանց համար տարբեր չափանիշներ են գործում»: Մեղադրելով Եվրոպային երկակի չափանիշների ու խտրականության մեջ՝ Էրդողանը կրկին սպառնացել է վերականգնել մահապատիժը, ինչն ինքնաբերաբար կդադարեցնի Եվրամիությանն անդամակցելու՝ Թուրքիայի բանակցությունները․ - «Եվրոպան պետք է պատասխան տա իր արարքների՝ թուրքերին նսեմացնելու և նրանց նկատմամբ դաժան վերաբերմունքի համար: Աստծո կամոք, ապրիլ 16-ի հանրաքվեից հետո մենք կրկին քննարկման կդնենք Եվրամիությանը մեր անդամակցության հարցը, երբ մեր քաղաքացիներն իրենց որոշմամբ կստիպեն Եվրոպայի մեզ հետ հաշվի նստել»: Տարիներ առաջ, սակայն, Էրդողանը բոլորովին այլ բան էր հայտարարում, փաստում է գերմանական DPA գործակալությունը՝ հիշեցնելով, որ Գերմանիայի նախկին կանցլեր Գերհարդ Շրոյդերը ժամանակին անգամ Էրդողանին «Տարվա եվրոպացի» տիտղոսն էր տվել ՝ ընդգծված եվրոպամետ քաղաքականության համար: Թուրքիայի երբեմնի ջերմ հարաբերությունները Գերմանիայի և Հոլանդիայի հետ լուրջ վտանգի տակ են: Էրդողանը, մինչդեռ, վստահ է, որ իրականում Եվրոպան է վտանգի մեջ: «Բրեքզիթից հետո միությունը քանդվում է, եվրոպական տնտեսությունը՝ օր-օրի թուլանում», - հանրաքվեից օրեր առաջ հայտարարել է Էրդողանը՝ կրկին հավաստիացնելով, որ իր առաջարկած սահմանադրական փոփոխություններից հետո Թուրքիան դառնալու է առավել հզոր ու ժողովրդավար երկիր: Սոցիոլոգիական վերջին հարցումները վկայում են, որ չնայած նախագահի ակտիվ քարոզարշավին՝ «ոչ»-ի կողմնակիցները բավական մեծ թիվ են կազմում երկրում, և չի բացառվում, որ կիրակի օրը Էրդողանի նախաձեռնությունը տապալվի: Պոլսահայ մտավորական, լրագրող Էթյեն Մահչուփյանը, որը Ահմեդ Դավութօղլուի վարչապետության օրոք նրա գլխավոր խորհրդականի պաշտոնն էր զբաղեցնում, հայտարարել է, որ սահմանադրական հանրաքվեին դեմ է քվեարկելու: Նշելով, որ նախկինում տեղի ունեցած բոլոր ընտրությունների ժամանակ կողմ է քվեարկել Թուրքիայի իշխող «Արդարություն և զարգացում» կուսակցությանը` Մահչուփյանն ընդգծել է, որ նախատեսվող սահմանադրական փոփոխությունները վնաս են հասցնելու հենց կուսակցությանը, ինչպես նաև ողջ Թուրքիային: «Ես լիովին համոզված եմ, որ Թուրքիայում խորհրդարանական համակարգը հետընթաց է ապրել, որ դրա շարունակականությունը ոչ ոքի օգուտ չի բերի: Մշտապես կողմ եմ եղել նախագահական համակարգին, սակայն այս հանրաքվեի ժամանակ «ոչ» եմ քվեարկելու, քանի որ առաջարկվող նախագիծն ամբողջությամբ հակասում է նախագահական համակարգի ոգուն: Այս նախագիծը չարաշահումների համար բաց մեկ մարդու համակարգ է հաստատում: Այն, որ նախկին համակարգը վատն է, օրինական չի դարձնում մեր կողմից ևս մեկ վատ համակարգի հաստատումը: Բացահայտ սխալը որպես ճշմարիտ պաշտպանելը բարոյական չէ, և ի վերջո, ղեկավարման այս մոդելը կվնասի «Արդարություն և զարգացում» կուսակցությանը, պահպանողականներին և Թուրքիային»,- նշել է Մահչուփյանը: Մետաքսյա Շալունց