Ամեն օր նոր «ապտակ» ու նոր սկանդալ
Եվրոպական երկրների և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների սրման աննախադեպ նոր շրջան է։ Ամեն ինչ սկսվեց թուրք-գերմանական հարաբերությունների լարումից: Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելը փաստել է, որ Թուրքիայի հետ խորը տարաձայնություններ կան: Բունդեսթագում ելույթում նա նշել է. «Եվրամիության և Թուրքիայի, Գերմանիայի և Թուրքիայի միջև, այսօր մենք դա զգում ենք ինչպես երբևէ, խորը տարաձայնություններ կան»,-ասել է նա՝ հերթական անգամ քննադատելով թուրք քաղաքական գործիչներին Գերմանիայի իշխանություններին նացիստների հետ համեմատելու համար: Թուրք-գերմանական վեճն օրըստօրե սրվում է: Ամեն ինչ սկսվեց նրանից, որ Գերմանիայում չարտոնվեց թուրք պաշտոնյաների հանդիպումը Համբուրգի թուրքական համայնքի հետ, ինչին ի պատասխան, նախագահ Էրդողանը կանցլեր Անգելա Մերկելի կառավարությանը մեղադրել է «նացիստական» գործելակերպի մեջ: Ապրիլյան սահմանադրական հանրաքվեին պատրաստվող Թուրքիայում «Արդարություն և զարգացում» իշխող կուսակցությունը փորձում է աջակցություն ապահովել նաև արտասահմանում բնակվող հարյուր հազարավոր թուրքերի շրջանում: Գերմանիայում, սակայն, իշխանությունները չեն արտոնել թուրք պաշտոնյաների հանդիպումը Համբուրգի համայնքի հետ, ինչին ի պատասխան, նախագահ Էրդողանը կանցլեր Անգելա Մերկելի կառավարությանը մեղադրել է «նացիստական» գործելակերպի մեջ: Այդ վիրավորական համեմատությունն էլ ավելի է շիկացրել երկկողմ հարաբերությունները: «Ես գնալու եմ, ոչ ոք չի կարող ճանապարհս փակել»,- հայտարարել է Թուրքիայի արտգործնախարար Մևլութ Չավուշօղլուն, ով մտադիր էր Համբուրգում հանդիպել այնտեղ բնակվող հայրենակիցների հետ: Համբուրգի քաղաքապետարանի խոսնակը հայտարարել է, որ հանդիպումը չեղարկվում է, քանի որ ընտրված սրահի հրդեհային պաշտպանության համակարգն անհրաժեշտ պահանջներին չի համապատասխանում: Էրդողանի առաջնորդած «Արդարություն և զարգացում» կուսակցությանն անհրաժեշտ են Գերմանիայում բնակվող Թուրքիայի քաղաքացիների ձայները: Ընդհանուր հաշվով՝ Գերմանիայում ապրում է թուրքական ծագում ունեցող 3-ից 4 միլիոն մարդ, որոնցից Թուրքիայի քաղաքացիություն ունի մոտ 1 և կես միլիոնը: Ապրիլի 16-ին Թուրքիայում կայանալիք հանրաքվեին ներկայացվելու են Սահմանադրության լրամշակումներ, որոնք ուղղված են նախագահի ինստիտուտի հզորացմանը: Էրդողանն աջակցություն է ակնկալում ոչ միայն Գերմանիայում, այլև եվրոպական այլ երկրներում ապրող թուրքերից: Կառավարությունը հավաստիացնում է, որ Սահմանադրության փոփոխությունները կնպաստեն Թուրքիայի կայունությանը, մինչդեռ, ընդդիմությունը պնդում է, որ Էրդողանը կստանա գրեթե անսահմանափակ լիազորություններ, իսկ Թուրքիան կվերածվի ավտորիտար պետության: Գերմանական քաղաքներում նախընտրական հանդիպումները չեղարկելու որոշումները զայրացնում են նաև թուրք ընդդիմադիրներին, քանի որ նրանք էլ են ցանկանում հանդիպել համայնքների ներկայացուցիչների հետ և քվեներ կորզել: «Ես կարծում էի, թե նացիստական ժամանակաշրջանը Գերմանիայում ավարտվել է, բայց ոչ, հիմա տեսնում եմ, որ այն շարունակվում է: Իմ նախարարներից մեկը, ով պետք է հանդիպեր ձեր նախարարին, մտադիր էր հանդես գալ ելույթով, ինչո՞ւ եք խանգարում, եթե դեմոկրատիայից եք բարբաջում»,- չեղարկման առնչությամբ, ասել էր Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը: Գերմանիայի կառավարության խոսնակ Շտեֆեն Զայբերը քննադատել է Էրդողանի կիրակնօրյա մեկնաբանությունները, նշելով․ «Դաշնային կառավարությունը շահագրգռված է Թուրքիայի հետ լավ հարաբերություններով: Մենք ունենք լավ տնտեսական կապեր, մենք ՆԱՏՕ-ի անդամ ենք, այդօրինակ համեմատություններն անհեթեթ են և անտեղի»: Էրդողանի հիշյալ հայտարարությանն արձագանքել է նաև Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելը, ասելով, թե նմանօրինակ գնահատականների անգամ մեկնաբանումն է անիմաստ, մանավանդ, եթե դրանք հնչեցվում են Թուրքիայում կայանալիք սահմանադրական հանրաքվեի կապակցությամբ, նա նշեց, որ Էրդողանի այդ գնահատականը` «աբսուրդ է և տեղին չէ»: Գերմանիայի ԱԳ նախարար Զիգմար Գաբրիելն ասել է, որ Գերմանիան և Թուրքիան պետք է քայլեր ձեռնարկեն մի շարք սկանդալների հետևանքով խաթարված դիվանագիտական հարաբերությունները վերականգնելու ուղղությամբ, միևնույն ժամանակ զգուշացնելով Անկարային, որ նացիստների հետ համեմատությունը «այն կարմիր գիծն է, որը չի կարելի անցնել»: Այսքանը` Գերմանիայի մասով: Սակայն շղթան շարունակվում է: Շվեյցարիայի Ցյուրիխ քաղաքի տեղական իշխանությունները երկրի իշխանություններին կոչ են արել քայլեր ձեռնարկել` արգելելու Թուրքիայի ԱԳ նախարար Մևլութ Չավուշօղլուի միջոցառումը, որը նախատեսվում է իրականացվել Թուրքիայի սահմանադրական փոփոխությունների հանրաքվեի քարոզարշավի շրջանակում: Ցյուրիխի քաղաքային իշխանությունները, հիշեցնելով Գերմանիայի օրինակը, Շվեյցարիայի կառավարությանն ուղղված դիմումի մեջ նշել են, որ Չավուշօղլուի այցով երկրում բողոքի մեծ ալիք կարող է բարձրանալ: Այսպիսով Չավուշօղլուի ելույթները չեղարկվել են Գերմանիայում, Նիդերլանդներում, հիմա էլ` Շվեյցարիայում: Թուրքիայի ու եվրոպական երկրների հարաբերությունները աննախադեպ լարված են, դրանք առանձնապես հարթ չէին առանց այն էլ` փախստականների խնդրով, այժմ էլ` Թուրքիայի իշխանական նախընտրական կյանքը «ներխուժեց» Եվրոպա: Մետաքսյա Շալունց