Վախեր` հարևանի սրտում
ԱՄՆ նորընտիր նախագահի պաշտոնավարման ստանձնումից օրեր առաջ հարևան Իրանում մեծ անհանգստություններ կան... Իրանի նախագահը լավատես է` նա չի հավատում, որ ԱՄՆ-ի նախագահի լիազորությունները ստանձնող Դոնալդ Թրամփը կարող է չեղարկել Թեհրանի հետ 2015-ի հուլիսի 14-ին կնքված միջուկային համաձայնագիրը: Այս մասին Իրանի նախագահ Հասան Ռոհանին հայտարարեց Թեհրանում կայացած մամուլի ասուլիսում: «Միացյալ Նահանգների ընտրյալ նախագահ պարոն Թրամփը իր հայտարարություններում նշել է, թե դժգոհ է Իրանի հետ կնքված համաձայնագրից: Նրա համոզմամբ այդ պայմանագիրն այնքան էլ լավը չէ, ավելին՝ նա պնդում է, որ դա շահավետ համաձայնագիր չէ: Այդ ամենը զուտ հռետորաբանություն է: Ես կարծում եմ, որ Թրամփի` պաշտոնը ստանձնելուց հետո որևէ բացասական զարգացում չի լինի: Մենք երկկողմ համաձայնագրի հետ չէ, որ գործ ունենք, որը կարելի է պարզապես չեղարկել, քանի որ այն Թրամփին դուր չի գալիս: Միջուկային համաձայնագրի շուրջ հավելյալ բանակցություններում որևէ իմաստ ես չեմ տեսնում», ասել է Ռոհանին: Իրանի միջուկային ծրագրի քննադատությունը Դոնալդ Թրամփի նախընտրական արշավի հիմնական կարգախոսներից մեկն էր: Դեռ քարոզարշավի մեկնարկին Թրամփը հայտարարում էր, որ Իրանի հետ կնքված բազմակողմ համաձայնագիրը Միացյալ Նահանգների կողմից երբևիցե ստորագրված վատթարագույն միջազգային փաստաթղթերից մեկն է: Նորընտիր նախագահի կողմից պետքարտուղարի պաշտոնում առաջադրված Ռեքս Թիլերսոնը անցած շաբաթ Սենատում կայացած լսումների ժամանակ ևս քննադատեց Թեհրանի միջուկային ծրագրի շուրջ կնքված համաձայնագիրը: «Ինչ վերաբերում է վերջերս ստորագրված պայմանագրին, որի նպատակն է սահմանափակել Իրանի կողմից միջուկային ծրագրի զարգացումը, ապա իմ թեկնածության հաստատման դեպքում ես խորհուրդ կտամ ամբողջությամբ վերանայել այդ պայմանագիրը: Դա համահունչ է նաև նորընտիր նախագահի տեսակետներին», ասել էր Թիլերսոնը: Բայց նույնիսկ այս հայտարարությունների ֆոնին Իրանի նախագահ Հասան Ռոհանին վստահ է` տարիներ տևած բանակցություններից հետո ձեռք բերված պայմանավորվածությունները Վաշինգտոնի կողմից չեն վերանայվի: «Ամերիկացիները նախկինում խախտել են իրենց իսկ տված խոստումներն ու սխալ քայլերի են դիմել: Բայց միջուկային համաձայնագրի ապագայի հարցում ես լավատես եմ: Ամերիկացիները չեն հասկանում, թե որքան շահավետ է այս պայմանագիրը հենց իրենց համար: Այդ պայմանագրի կնքմամբ աշխարհում նոր մթնոլորտ է ստեղծվում, որից շահում են բոլորը», - համոզված է Իրանի նախագահը: Դիմելով Թեհրանում հավատարմագրված տեղական և օտարերկրյա լրատվամիջոցների ներկայացուցիչներին՝ Ռոհանին նաև համոզմունք էր հայտնում, որ իրանական տնտեսությունն արդեն իսկ զգում է Վիեննայում կնքված պայմանագրերի դրական ազդեցությունը: «Ես Իրանի հանրությանը հստակորեն կարող եմ ասել` համաձայնագրում հիշատակված բոլոր պատժամիջոցները, որոնք պետք է վերացվեին, արդեն իսկ վերացված են: Այսօր մենք որևէ պատժամիջոց չունենք, որ հարվածեր նավթարդունաբերությանն ու գազային ոլորտին: Գոյություն չունի որևէ պատժամիջոց, որի թիրախը լիներ տրանսպորտի ոլորտը: Նույնն է ապահովագրության ոլորտում: Ինչ վերաբերում է բանկային համակարգին, ապա կարող եմ արձանագրել, որ մենք լավ հարաբերություններ ունենք թե՛ օտարերկրյա կառավարությունների, և թե՛ միջազգային բանկերի հետ», - հայտարարում էր Ռոհանին: Համաձայնագրի ստորագրումից հետո անցած մեկուկես տարիների ընթացքում իրանական տնտեսությունը կարողացել է աստիճանաբար դուրս գալ ավելի քան մեկ տասնամյակ շարունակված ճգնաժամից: Արևմտյան բանկերում պահ տրված իրանական ակտիվների զգալի մասը` շուրջ 50 միլիարդ դոլարը, ապասառեցվել է: Առաջին անգամ Իսլամական հեղափոխությունից ի վեր Իրանին արևմտյան մարդատար օդանավեր ձեռք բերելու հնարավորություն է տրվել: Միայն «Բոինգ» ընկերությունից Իրանը 80 մարդատար օդանավ է պատրաստվում գնել: Գործարքի ընդհանուր ծավալը կազմելու է շուրջ 16 միլիարդ դոլար: Միջուկային գործարքը ազգային մեծ ձեռքբերում է Իրանի համար, սա անհերքելի փաստ է: Իրանի նավթագազային սեկտորն այլևս չի գտնվում միջուկային պատժամիջոցների ներքո, սա նույնպես շատ կարևոր է երկրի համար։ Թեհրանն անվերջ կրկնում է, որ Թրամփը չի կարող միակողմանի չեղյալ հայտարարել միջուկային գործարքը: Ու դա իսկապես այդպես է: Միջուկային գործարքը ստորագրվել է Իրանի ու «վեցյակի» միջև։ Ինչպե՞ս պետք է ԱՄՆ-ն միակողմանի չեղյալ հայտարարի համաձայնագիրը: Կամ, եթե նույնիսկ Թրամփն ունենա նման մտադրություն` ինչպե՞ս համոզելու հանրապետականներին ու դեմոկրատներին: Հեռացող Օբամայի վարչակազմի կարևորագույն ձեռքբերումներից է միջուկային գործարքը, սա հասկանում են բոլորը: Դա է պատճառը, որ վերջին շաբաթներին Օբամայի վարչակազմը շարունակաբար կարևորում է այդ գործարքը: Իրանի հետ միջուկային ծրագրի շուրջ կնքած համաձայնագրից հրաժարվելը կարող է պոտենցիալ կերպով հանգեցնել հակամարտության առաջացման և խարխլել մերձավորարևելյան տարածաշրջանի և ողջ աշխարհի անվտանգությունը, CNN-ի հետ հարցազրույցում ասել է ԱՄՆ պետքարտուղար Ջոն Քերին։ Քերիի խոսքով՝ միջուկային ծրագրի շուրջ համաձայնագիրն աշխատում է։ Նա հայտարարել է, որ գործարքի ուժի մեջ մտնելու պահից Թեհրանը նվազեցրել է ցենտրիֆուգների թիվը 19 հազարից 5000-ի։ Դրանք օգտագործվում են ուրանի հարստացման համար։ Քերին կարծում է, որ համաձայնագիրը տարածաշրջանն ու ողջ աշխարհն ավելի անվտանգ է դարձրել։ Աշխարհին սպասող բազմաթիվ հարցերի շարքում հարևան Իրանի անհանգստությունները միանգամայն հասկանալի են: Նախընտրական շրջանում Թրամփն ասել էր, որ կնքված համաձայնագիրը համարում է` «ամոթ ԱՄՆ-ի համար» և ընտրվելու դեպքում մտադիր է վերանայել այն։ Շատերն են կանխատեսել, որ նա այդ քայլին չի գնա: Մի քանի օրից, կամ շաբաթներից պարզ կդառնա, թե Թրամփի նախընտրական խոսքերը որքանով են իրականանալի գործնականում: Մետաքսյա Շալունց