Ալիևի ջղաձգության պատճառը
Երեկ Երևանում էին ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները հանդիպել են Հայաստանի արտաքին գործերի նախարար Էդվարդ Նալբանդյանին, Հայաստանի պաշտպանության նախարար Վիգեն Սարգսյանին և Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանին: Մինչ ՀՀ իշխանությունների հետ հանդիպումը` Երևանում հայաստանյան լրագրողների հետ հանդիպեց ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ամերիկացի համանախագահ Ջեյմս Ուորլիքը: Նա հայտարարեց, որ Անջեյ Կասպշիկի գլխավորած դիտորդական խմբի ընդլայնման վերաբերյալ Վիեննայի և Սանկտ Պետերբուրգի համաժողովներին ձեռք բերված պայմանավորվածություններին շարունակում են հավատարիմ մնալ բոլոր կողմերը․ «Կա պայմանավորվածություն ընդլայնելու դեսպան Կասպշիկի առաքելությունը, և այստեղ մեր այցի նպատակն է աշխատել մի քանի դետալների վրա այդ պայմանավորվածությունը կյանքի կոչելու համար: Հետաքննական մեխանիզմների հարցը ևս շարունակում է մնալ սեղանին: Մենք՝ համանախագահներս, լիովին աջակցում ենք դրան: Նախագահները համաձայնել են դիտարկել հետաքննական մեխանիզմների նախագիծ, դա հարց է, որով ևս պետք է զբաղվել»: Ռուսաստանյան և ադրբեջանական լրատվամիջոցների փոխանցմամբ՝ Բաքվում ասուլիսի ժամանակ Ուորլիքն ընդգծել էր, թե նախագահների հանդիպումների կարևոր թեմաներից մեկը «օկուպացված տարածքների ազատումն է»: Լրագրողների հարցին ի պատասխան, ամերիկացի համանախագահը չհերքեց, որ նման հայտարարություն է արել և կոչ արեց ընդհանուր կոնտեքստից ոչինչ չառանձնացնել․ «Կարգավորման բոլոր բաղադրիչները պետք է լինեն սեղանին և քննարկվեն: Դուք չեք կարող ընտրել մեկ հարց և հանեք այն կոնտեքստից: Պետք է լինի քննարկում Լեռնային Ղարաբաղին հարակից տարածքների վերադարձի մասին, բայց պետք է լինի նաև անկեղծ քննարկում Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի վերաբերյալ: Կան նաև այլ հարցեր․ մենք պետք է խոսենք նաև փախստականների և ներքին տեղահանվածների վերադարձի վերաբերյալ: Պետք է անկեղծ խոսենք, թե միջազգային խաղաղապահ զորքն ինչ տեսք է ունենալու և ինչ լիազորություններ է ունենալու, ինչպես նաև միջանցքի վերաբերյալ քննարկում պետք է լինի: Այս բոլորը միասին կազմում են համակարգային կարգավորումը»: Երկու շաբաթ առաջ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը ռուսաստանյան «Նովոստի» լրատվական գործակալությանը տված ծավալուն հարցազրույցում հայտարարել էր, թե ինքնավար հանրապետության կարգավիճակն է այն առավելագույն փոխզիջումը Ղարաբաղի հարցում, որին պատրաստ է այսօր գնալ Ադրբեջանը: Ամերիկացի համանախագահը Երևանում ասաց, որ ողջունում է Ալիևի հայտարարությունը, քանի որ այն հիմք է դնում Ղարաբաղի կարգավիճակի վերաբերյալ քննարկմանը. «Նախագահ Ալիևը բացել է քննարկում Ղարաբաղի կարգավիճակի վերաբերյալ, բոլորս սա պետք է ողջունենք: Մենք պետք է ունենանք անկեղծ քննարկում Ղարաբաղի կարգավիճակի վերաբերյալ․ կողմերի դիրքորոշումները կարող են չհամընկնել, բայց կարևոր է, որ այս հարցերը դրվեն հանրային քննարկման Հայաստանի, Ադրբեջանի, և Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության կողմից: Այսպիսով, ես ասել եմ Բաքվում և կրկնում եմ այստեղ, որ մենք ողջունում ենք նախագահ Ալիևի հայտարարությունը ոչ թե որովհետև դա վերջին խոսքն է, այլ որովհետև նա այս հարցը դնում է քննարկման: Եվ բոլոր հարցերը, որ մասն են կազմում կարգավորման պետք է դրվեն քննարկման ոչ միայն մասնավոր կերպով, այլ լայն հանրության համար»: Եթե ամփոփենք, Ուրոլիքի ասուլիսը, ապա կարող ենք արձանագրել, որ Անջեյ Կասպշիկի գլխավորած դիտորդական խմբի ընդլայնման և Հետաքննական մեխանիզմների հարցը շարունակում են մնալ բանակցությունների սեղանին: Բայց ասվածից կարելի է եզրակացնել, որ եթե հայկական կողմը դրանք ընդունել է, ապա կրկին ադրբեջանական կողմը համառորեն համաձայնություն չի տալիս դրանց կիրառման վերաբերյալ: Հաջորդը` Ուորլիքը, ըստ էության, ադրբեջանական և ռուսական մամուլի` կոնտեքստից դուրս առանձին տարրերը` «տարածքային» և «խաղաղապահների» հարցերը քննարկելու սովորույթին վերջակետ է դրել, ընդգծելով, որ ոչ ոք իրավունք չունի իրեն դուրեկան դրույթն առանձնացնել: Ու եթե քննարկվում է ինչ-որ տար` ապա Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի որոշման հետ միասին, այլ ոչ թե առանձին: Այսինքն` կամ բոլոր հարցերի շուրջ քննարկումներ են ընթանում և պայմանավորվածություններ են ձեռքբերվում, կամ ոչինչ համաձայնեցված չէ: Սա, ըստ էության, Ադրբեջանի իշխանությունների` տարիներ շարունակ բանակցային գործընթացն աղավաղելու, բացառապես տարածքային ամբողջականության թեմայով բարձրաձայնելու քաղաքականության մերժում է: Միջնորդներն, այսպիսով, կարելի է արձանագրել, որ բավական կոշտ են տրամադրված թե՛ ԵԱՀԿ դիտորդական խմբի ընդլայնման, թե՛ կարգավորման սկզբունքներով առաջ ընթանալու հարցում: Թերևս, հենց դրանով է պայմանավորված Ադրբեջանի իշխանությունների նյարդային պահվածքը` մեկ ԱՄՆ-ի, մեկ ՌԴ-ի պաշտոնյաներին հակառակվելն ու սահմանային միջադեպերը կրկին թեժացնելը... Մետաքսյա Շալունց