«Սմերչդ» «Իսկանդերիս» վնաս չի
Ադրբեջանը մեծ նշանակություն է տալիս ԱՊՀ-ին անդամակցելուն, և մենք կարծում ենք, որ 25 տարում կազմակերպությունն անցել է շատ մեծ ճանապարհ, անցել է շատ փորձությունների միջով, օրերս Բիշքեկում ԱՊՀ երկրների պետությունների ղեկավարների խորհրդի նիստում ասել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը` հավելելով. «Մեր կազմակերպությունը ստեղծվել է որոշակի պատմական իրադարձությունների հետևանքով, և մեր ժողովուրդների ու ղեկավարների իմաստնությունը հանգեցրել է նրան, որ 25 տարի անց մենք ունենք կազմակերպություն, որը շատ կարևոր նշանակություն ունի թե՛ տարածաշրջանի, թե՛ աշխարհի համար, քանի որ մեր կազմակերպության աշխարհագրությունը բավական ընդարձակ է»։ Ալիևի հայտարարությունը կարելի է դիտարկել որպես Ռուսաստանի նախագահ Պուտինին ուղղված կոնկրետ ուղերձ: Բանն այն է, որ նույն օրը Հայաստանի անկախության 25-ամյակին ընդառաջ անցկացվելիք զորահանդեսի փորձի ժամանակ Երևանում` Հանրապետության հրապարակում, ցուցադրվեց «Իսկանդեր M» օպերատիվ-մարտավարական հրթիռային համալիրը։ Ալիևը, մեղմ ասած, այնքան ուրախ չի լինի սույն փաստով` հաշվի առնելով Պուտինի հետ նրա ջերմ հարաբերություններն ու Ռուսաստանի հետ մի քանի միլիարդ դոլարի հասնող զենքի պայմանագրերը: Ուստի այլ բան, քան Ռուսաստանի դերը շեշտել, Ալիևին չի մնում: Թեև պաշտպանության նախարարությունն առայժմ պաշտոնապես չի հայտարարում «Իսկանդեր M»-ի առկայության մասին, հայաստանյան փորձագետները վստահեցնում են՝ այո, դա ճիշտ այն զինատեսակն է, որից ամբողջ աշխարհում Ռուսաստանից հետո ունի նաև Հայաստանը։ Ռուսաստանյան և ադրբեջանական լրատվամիջոցներն անդրադարձել են Հայաստանում «Իսկանդեր M»-ի ցուցադրմանը: «Ռեգնում» գործակալությունը գրել է՝ Հայաստանն աշխարհում առաջին երկիրն է Ռուսաստանից հետո, որը ձեռք է բերել «Իսկանդեր» համալիր։ Գործակալության փոխանցմամբ՝ վերջին ամիսների ընթացքում Ռուսաստանը Հայաստանին տրամադրել է նաև այլ զինատեսակներ, դրանց մեծ մասը՝ 200 միլիոն դոլար արտոնյալ վարկի շրջանակում։ Հայաստանի համար, սա ռազմավարական նշանակության զինատեսակ է։ Դրանով հնարավոր է խոցել ռազմավարական մեծ նշանակություն ունեցող թիրախներ՝ սկսած հրամանատարականից, վերջացրած՝ էներգետիկ նշանակության։ Դա մի զինատեսակ է, որն ունի քաղաքական՝ զսպման ռազմավարության իրականացման նշանակություն, և իհարկե ռազմական։ Այսինքն` Ադրբեջանի լայնամասշտաբ ռազմական գործողությունների դիմելու ձգտումն արգելակելու որոշակի միջոց է: Հայաստանին «Իսկանդեր» տրամադրելու որոշումը ռուսական կողմը, թերևս, ընդունել էր՝ հաշվի առնելով ռազմական բալանսի պահպանումը։ Կա կարծիք, որ եթե անգամ Ռուսաստանն Ադրբեջանին ևս նման զինտեխնիկա տրամադրի, դա կլինի միայն այն դեպքում, եթե հայ-ռուսական հարաբերություններում կտրուկ վատացում լինի, այսինքն, բալանսի կոպիտ խախտում տեղի կունենա։ Կարելի է ենթադրել, թե ինչ զգացողություններ են առաջացել Ադրբեջանի նախագահի մոտ` Երևանում «Իսկանդեր M»-ի ցուցադրության արդյունքում: Բայց հրճվել դրանով, բնավ էլ չարժե: Նախ, Ռուսաստանը կարող է նույն զինատեսակից նաև Ադրբեջանին տրամադրել։ Բացի այդ, Ադրբեջանը կարող է ունենալ այլ զինատեսակներ, որոնք էլ մենք չունենք։ Ապրիլի քառօրյա պատերազմում Ադրբեջանը կիրառեց «Սմերչ» համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգ, և ոչ միայն Ռուսաստանից, այլև այլ երկրներից Ադրբեջանը մշտապես հարձակողական զենք գնելու իր ձգտումներով վաղուց չի թաքցնում: Այնպես որ, ռազմական բալանսն այսպես, թե այնպես խախտված է: Մետաքսյա Շալունց