«Մտրակ ու բլիթ» բռնապետին. վայելեք «աչք փակելու» պտուղները
Դաժանություններ ու հետապնդումներ Թուրքիայում Թուրքիայում անցյալ շաբաթ ռազմական հեղաշրջման փորձից հետո, որն անհաջողությամբ ավարտվեց, այսօր Էրդողանն ի ցույց է դնում, թե ինչպիսի Թուրքիա է պատրաստվում կառուցել ապագայում: Այն, ինչ տեղի է ունենում այս օրերին Թուրքիայում` աննկարագրելի է... Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Էրդողանն իր կողմնակիցների հետ հանդիպմանը կոչ էր արել կրկին սահմանել մահապատիժը: Մահապատիժը չեղյալ էր հայտարարել 2004թ. ԵՄ-ին անդամակցելու չափանիշներին համապատասխանելու համար: Զարհուրելի փաստեր են ներկայացնում միջազգային լրատվամիջոցները: Թուրքիայում հեղաշրջման փորձի մասնակիցներին մերկ պահում են ախոռներում: Ինչպես հայտնում է CNN–ը՝ ձերբակալվել է ավելի քան 7000 մարդ կալանավորվել է։ Նրանց պահում են ախոռներում՝ ստորացումների ենթարկելով, ստիպելով մերկանալ: Լուսանկարներից մեկում ՌՕՈւ նախկին հրամանատար գեներալ Աքըն Օզթուրքն է՝ ծեծի հետքերով։ Թուրքիայում ռազմական հեղաշրջման անհաջող փորձից հետո երկրի իշխանությունների կողմից 45 հազար մարդ է ձերբակալվել կամ աշխատանքից հեռացվել, հայտնում է BBC-ի ռուսական ծառայությունը: Նրանց թվում բացի զինվորականներից և ոստիկաններից կան դասախոսներ, համալսարանների դեկաններ և լրագրողներ, որոնք, թուրքական իշխանությունների համոզմամբ, բավականաչափ հավատարիմ չեն նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանին: Ընդհանուր առմամբ աշխատանքից հեռացվել է մոտ 15 հազար ուսուցիչ և դասախոս, 1500 դեկան, ՆԳՆ մոտ 9 հազար աշխատակից, ֆինանսների նախարարության 1500 և վարչապետի գրասենյակի մոտ 250 աշխատակից: Ձերբակալվել է նաև 6 հազար զինծառայող, հեռացվել է 9 հազար ոստիկան և 3 հազար դատավոր: Իշխանությունները պնդում են, որ նրանք աջակցում էին քարոզիչ Ֆեթհուլահ Գյուլենին, ում Անկարայում համարում են ապստամբության հնարավոր կազմակերպիչը: Թուրքիայի փոխվարչապետ, կառավարության խոսնակ Նուման Քուրթուլմուշը հայտարարել է, որ երկրում պետական հեղաշրջման փորձի առնչությամբ դատական գործ է ընթանում 9322 մարդու նկատմամբ. հայտնում է Reuters գործակալությունը: Բացի այդ, Թուրքիայում ռազմական հեղաշրջման փորձի առնչությամբ աշխատանքից հեռացվել է կառավարության աշխատակազմի 275 աշխատակցի: Հեռացված աշխատակիցները հանձնել են իրենց ծառայողական վկայականները: Բացի այդ զբաղեցրած պաշտոններից ազատվել են կրոնի հարցերով Թուրքիայի վարչության 492 աշխատակից: Հիշեցնենք, որ Թուրքիայում ապստամբության կազմակերպման մեջ մեղադրել են ընդդիմադիր քարոզիչ Ֆետհուլահ Գյուլենին, որը բնակվում է ԱՄՆ-ում: Գյուլենն այդ մեղադրանքները հերքել է, սակայն Անկարան ԱՄՆ-ից պահանջում է արտահանձնել Գյուլենին: Կզրկե՞ն Թուրքիային ՆԱՏՕ-ի անդամակցությունից ԱՄՆ պետքարտուղար Ջոն Քերին հայտարարել է, թե Թուրքիայի գործողությունները, որոնք խախտում են ժողովրդավարական սկզբունքները, կարող են հանգեցնել նրան, որ երկիրը կկորցնի ՆԱՏՕ-ի անդամակցությունը: Եվրոպական դիվանագիտության ղեկավար Ֆեդերիկա Մոգերինիի հետ համատեղ մամուլի ասուլիսում Քերին ասել է, որ «ԱՄՆ-ը կանգնած է Թուրքիայի ընտրված ղեկավարության կողքին»: Նա ընդգծել է, որ ԱՄՆ-ը կոչ է անում Թուրքիայի կառավարությանը «աջակցել երկրի ժողովրդավարական ինստիտուտների ամենաբարձր չափանիշներին և նպաստել օրենքի գերակայությանը»: «Մենք, անկասկած, աջակցում ենք հեղաշրջմանն առնչություն ունեցողներին պատասխանատվության ենթարկելուն, սակայն մենք նաև նախազգուշացնում ենք չդիմել քայլերի, որոնք դուրս են գալիս այդ շրջանակից»,- հավելել է ԱՄՆ պետքարտուղարը: Քերին հավելել է, որ «ՆԱՏՕ-ն նաև պահանջում է հարգանքով վերաբերվել ժողովրդավարությանը»: Իսկ Ֆեդերիկա Մոգերինին, իր հերթին, նշել է, թե ոչ մի երկիր չի կարող հաշվարկել անդամակցել Եվրամիությանը, եթե մահապատիժ սահմանի: ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Յենս Ստոլտենբերգը կոչ է արել Թուրքիայի ղեկավարությանը հարգել «սահմանադրական կարգը, իրավունքի և հիմնարար ազատությունների գերակայությունը»: Նա նկատել է, որ «միասնական արժեքների կողմնակիցների յուրահատուկ համայնքի» մեջ մտնող Թուրքիայի համար չափազանց կարևոր է ժողովրդավարության և դրա ինստիտուտների նկատմամբ անսահման հարգանքը: Ստոլտենբերգն Անկարան անվանել է «ՆԱՏՕ-ի արժեքավոր դաշնակից» և նշել է, որ հուլիսի 15-ի հեղաշրջման փորձի ժամանակ «թուրք ժողովուրդը ցուցաբերել է մեծ քաջություն»: Եվրամիությունն այս տարի չեղյալ չի հայտարարի վիզային ռեժիմը Թուրքիայի հետ: ԵՄ թվային էկոնոմիկայի և հասարակության հարցերով հանձնակատար Գյունտեր Էթինգերը հայտարարել է, թե բացառվում է, որ 2016թ. Անկարայի համար առանց վիզային ռեժիմի սահմանվի երկրում տեղի ունեցած հեղաշրջման փորձից հետո: Նրա խոսքով՝ թուրքական իշխանություններն առաջին հերթին պետք է իրականացնեն այն պայմանները, որոնք առաջ էր քաշել Բրյուսելը: «Պետք է ապահովվի օրենքի գերակայությունը: Ներկայում մենք դա չենք նկատում»,- ասել է նա: Էթինգերը նաև քննադատել է Թուրքիայում վերջերս ընդունված օրենքը, որը զրկում է խորհրդարանականներին պատգամավորական անձեռնմխելիությունից, որն իրականացվող կադրային զտումների հետ ուղղված է ընդդիմադիր կուսակցությունները ճնշելուն ու երկրում ազատությունը սահմանափակելուն: «Պետությունը չպետք է հազարներով ազատվի դատավորներից: Դատական համակարգի անկախությունը առանցքային տարր է»,- հավելել է նա: Ի՞նչ է մտածում արևմուտքը Դատելով արևմտյան գործիչների կիսա-դատապարտող հայտարարություններից` Էրդողանի սանձարձակությունների վրա խոշոր հաշվով արևմուտքը աչք է փակելու: Արևմուտքի պաշտոնյաները կսահմանափակվեն կիսատ-պռատ հայտարարություններով, հորդորներով, կոչերով, որպեսզի Էրդողանի հետ կամուրջները վերջնականապես չայրեն: Սա է արևմուտքի անելիքը` միաժամանակ «մտրակ ու բլիթի» քաղաքականություն վարել, որի վրա Էրդողանը, ժողովրդական լեզվով ասած` «թքած ունի»: Նա Թուրքիան տանում է դեպի հստակ բռնատիրություն` աննախադեպ մասշտաբների հակաժողովրդավարական ու հակամարդկային գործողություններով: Սա Է ՆԱՏՕ-ի անդամ և ԵՄ-ին անդամակցող ձգտող Թուրքիան: Արևմուտքի կողմից վարվող երկակի ստանդարտների քաղաքականությունն այսօր Էրդողանը մարմնավորում ու բացահայտում է առանձնակի հաճույքով` ցույց տալով համամարդկային արժեքներ դավանող արևմտյան կառույցների անճարությունը: Մետաքսյա Շալունց