Կբացե՞ն հայ-թուրքական սահմանը
Սերժ Սարգսյանն հարցազրույց է տվել արաբական հեղինակավոր «Ալ-Մայադին» հեռուստաալիքին, որում անդրադարձել է Թուրքիայի իշխանությունների վերաբերմունքին` Հայոց Ցեղասպանության վերաբերյալ: Նա նշել է. «Հիմա թուրքերն ի՞նչ են ասում: Ասում են՝ թուրք ժողովուրդն այն ժողովուրդը չէ, որ ի վիճակի լինի ցեղասպանություն իրագործել: Բայց մենք չենք ասում, որ դա թուրք ժողովուրդն է իրագործել: Մենք թուրք ժողովրդին չենք մեղադրում, մենք մեղադրում ենք այն ժամանակվա իշխանություններին, ովքեր ամբողջ պետական ապարատը լծեցին հայերին բնաջնջելու գործին: Եվ հիմա էլ մենք թուրք ժողովրդին չենք մեղադրում: Մենք մեղադրում ենք նրանց այսօր, ովքեր ժխտում են: Մենք ժխտողականությունն ենք դատապարտում: Որևէ մեկը մեզանից մի թթու խոսք չի լսել երբեք թուրք ժողովրդի մասին»: Այնուհետև Ս.Սարգսյանը համոզմունք է հայտնել, որ` գալու է ժամանակ, երբ Թուրքիայի իշխանությունները հանգիստ են արձագանքելու Հայոց Ցեղասպանության փաստին. «Եթե մի քիչ ետ նայելու լինենք, կտեսնենք, որ 5, 7, 10 տարի առաջ բոլորովին այլ կերպ էին արձագանքները: Տասը տարի առաջ որևէ մեկը չէր պատկերացնում, որ Ստամբուլում կամ Անկարայում ապրիլի 24-ին՝ Ցեղասպանության տարելիցի օրը, թուրքերը կարող են դուրս գալ փողոց և համերաշխություն հայտնել հայերին: Հիմա այդ փաստերը կան և դրանից չես կարող որևէ տեղ գնալ: Ասածս հետևյալն է. գալու է ժամանակ, երբ Թուրքիան ճանաչելու է Ցեղասպանության փաստը»: Հայ-թուրքական արձանագրությունների ճակատագիրը վաղուց կարելի է փակված համարել, ընդ որում` պաշտոնական Անկարայի մեղքով: Թուրքիայի իշխանությունները Հայաստան-Թուրքիա արձանագրությունները դրեցին իրենց աշխատասենյակի գրասեղանների դարակներում, ու հայտարարեցին` մինչև Ղարաբաղյան խնդիրը ադրբեջանանպաստ լուծում չստանա` Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունները չեն կարգավորվի, հայ-թուրքական սահմանը չի բացվի: Թե ինչպես սկսվեց «ֆուտբոլային դիվանագիտությունը»` բոլորն են հիշում: Առաջին անգամ Սերժ Սարգսյանը հենց Մոսկվայում հայտարարեց Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորման մտադրությունների մասին: Այս առումով, ուշագրավ էր, որ վերջերս ռուսաստանյան մամուլում կրկին հայ-թուրքական թեմայով տեղեկատվական արտահոսք կազմակերպվեց: Ռուսական «Իզվեստիան»` վկայակոչելով դիվանագիտական շրջանակներում իր աղբյուրին, հատնեց, որ պաշտոնական Մոսկվայի միջնորդությամբ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև իրավիճակի կարգավորումը շատ ակտիվ է ընթանում, բայց առանց ավելորդ շտապողականության: «Ռուսաստանը հասկանում է, որ անհրաժեշտ է ճգնաժամն այնպես հաղթահարել, որպեսզի դրա բոլոր մասնակիցները, ներառյալ ինքը` Լեռնային Ղարաբաղը, դրանից առավելագույնս անցավ դուրս գան: Ռուսական պլանը, մասնավորապես, նախատեսում է ԼՂՀ-ի և Հայաստանի սահմանների ապաշրջափակում ոչ միայն ադրբեջանական, այլև թուրքական կողմից»,- գրում է պարբերականը: Բացի այդ, ուշագրավ էր դիտարկումը, թե «Իզվեստիայի» աղբյուրի խոսքով, Թուրքիայի նախագահ Էրդողանի՝ Պուտինին հղած նամակից հետո, որում նա ներողություն էր խնդրում ռուսական Սու 24 խոցված ռմբակոծիչի համար, Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների կարգավորումը կարող է բարենպաստ ազդեցություն ունենալ Լեռնային Ղարաբաղում հակամարտության հանգուցալուծման վրա: Այս փուլում ականատես ենք Թուրքիա-Ռուսաստան հարաբերություններում առկա լարվածության մեղմանը: Թուրքիան Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորումից հետո ակնկալում է վերսկսել բանակցությունները ազատ առևտրի գոտու ստեղծման հարցում: Թուրքիայի էկոնոմիկայի նախարար Նիհաթ Զեյբեքչին օրեր առաջ նշեց. «Վեց ամիս առաջ մենք շատ դրական կետի վրա էինք: Մենք սկսել էինք բանակցությունները Թուրքիայի և Ռուսաստանի միջև ազատ առևտրի գոտու ստեղծման շուրջ: Դա շատ բան է նշանակում: Այժմ մենք կշարունակենք նույն կետից, որտեղ կանգ ենք առել»: Եթե Ռուսաստան-Թուրքիա-Ադրբեջան մակարդակում լինեն պայմանավորվածություններ` ԼՂ հարցում որոշակի աշխատանքներ տանելու ուղղությամբ, ապա ամենևին էլ չի կարելի բացառել, որ Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների ուղղությամբ էլ որոշակի աշխատանքներ իրականացվեն: Ամեն ինչ կախված է նրանից, թե Պուտին-Էրդողան-Ալիև հնարավոր պայմանավորվածությունները մինչև ուր կարող են հասնել: Մնացածն, ինչպես ասում են, տեխնիկայի հարց է. Պուտինը Սերժ Սարգսյանին կարող է դիմել ևս մեկ «դիվանագիտական» ժեստով հանդես գալ` Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորման օգտին: Ինչու չէ` կրկին մոսկովյան ամբիոնից: Մետաքսյա Շալունց