Գերմանիան ու Թուրքիան` հունիսի 2-ի որոշումից առաջ
Էրդողանի ընդդիմադիրներն` ընդդեմ Բունդեսթագում ցեղասպանության ճանաչման բանաձևի Հայոց ցեղասպանության ճանաչման մասին բանաձևը Բունդեսթագն, ինչպես հայտնի է, դիտարկելու է հունիսի 2-ին։ Որքան մոտենում է այս օրը` հաճախակիանում են Թուրքիայից հայտարարությունները` նույնիսկ Էրդողանի դեմ պայքարող հուժկու ընդդիմադիրների կողմից: Ընդդիմադիր «Ժողովրդա-հանրապետական» կուսակցության (ԺՀԿ) նախագահ Քեմալ Քըլըչդարօղլուն նամակ է հղել գերմանացի առաջնորդներին՝ կապված Հայոց ցեղասպանության խնդրի հետ։ Քըըլըչդարօղլուն Թուրքիայի «մայր ընդդիմադիր» կուսակցության անունից զգուշացրել է, որ եթե Բունդեսթագն ընդունի այդ բանաձևը, ապա այն բացասաբար կանդրադառնա Գերմանիայի ու Թուրքիայի հարաբերությունների վրա՝ ստեղծելով մեծ խնդիրներ։ Քըլըչդարօղլուն կոչ է արել դադարեցնել տվյալ «սադրիչ» նախաձեռնությունը. «Կատարելապես անկասկած է, որ պատմություն գրելն ու մեկնաբանելը չի հանդիսանում և չպետք է լինի խորհրդարանների գործառույթների թվում։ Պատմական դեպքերը պետք է քննարկեն տվյալ ոլորտի մասնագետները՝ անկողմնակալ մեթոդներով ուսումնասիրելով պատմական փաստաթղթերն ու արխիվները։ Թուրքիան Հայաստանին առաջարկել է ձևավորել պատմաբանների հանձնաժողով՝ քննելու համար 1915 թվականի դեպքերը։ Անկասկած է, որ դա քաջ քայլ է»։ Նամակի վերջնամասում Քըլըչդարօղլուն կոչ է արել մտածել Թուրքիայի ու Գերմանիայի հարաբերությունների ապագայի մասին։ Մեկ այլ գործիչ` թուրքական Vatan կուսակցության նախագահ Դողու Փերինչեքը մեկնաբանել է Գերմանիայի Բունդեսթագի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչման մասին բանաձևի քննարկումը: «Խորհրդարանները, կառավարությունները, քաղաքապետերը, բուհերը, ակադեմիական կազմակերպությունները լիազորված չեն ընդունելու 1915թ. հայերի պնդումների վերաբերյալ որոշումներ»,- ասել է Փերինչեքը։ Նա ընդգծել է, որ պլանավորում է ընդունել երթը, որը կազմակերպվելու է Բեռլինում՝ որպես բողոքի նշան ընդդեմ Գերմանիայի հայաբնակ շրջանակների. «Տվյալ օրինագիծը մշակվել է Թուրքիայի վրա ճնշում գործադրելու միակ նպատակով։ Եթե հաշվի առնենք ՄԻԵԴ-ի համապատասխան որոշումը և 1948-ին ցեղասպանությունների մասին ընդունված ՄԱԿ-ի Կոնվենցիան, դրա համար նախատեսվում է, որ «ցեղասպանություն» տերմինը կարող է օգտագործվել միայն երկրի դատական տեղի ատյանների որոշմամբ, որում տեղի են ունեցել այդ իրադարձությունները, կամ էլ Հաագայի Միջազգային քրեական դատարանի որոշմամբ»։ Թուրքիայի ընդդիմադիր գործիչներից` Էրդողանի ամենակատաղի քննադատը` Քըլըչդարօղլուն, փաստացի, արտաքին քաղաքականությանը վերաբերող, մասնավորապես Հայոց ցեղասպանության հարցում, արտահայտում է պաշտոնական Անկարայի դիրքորոշումը։ Ամեն ինչ անում են, որպեսզի կառավարությունն ընդունի Հայոց ցեղասպանությունը Գերմանիայի նախագահ Յոահիմ Գաուկը և խորհրդարանի նախագահ Նորբերթ Լամերտը ցեղասպանության 100-ամյակին նվիրված իրենց ելույթների ժամանակ ճանաչել են Հայոց ցեղասպանությունը: Հիշեցնենք, որ անցյալ տարի Բունդեսթագի օրակարգ էր բերվել Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը նախատեսող բանաձև, որի ընդունմանը խոչընդոտել էին Գերմանիայի «Քրիստոնեական միություն» (CDU/CSU) և «Սոցիալ -դեմոկրատական» (SPD) կուսակցությունների խորհրդարանական խմբերը: Գերմանիայի «Կանաչների» (Die Grüne) կուսակցության համանախագահ Ջեմ Օզդեմիրը համոզմունք է հայտնել, որ Բունդեսթագը հունիսի 2-ին կճանաչի Հայոց ցեղասպանությունը: «Deutsche Welle»-ի թուրքական ծառայության փոխանցմամբ՝ Օզդեմիրը թեմային անդրադարձել է DW TV-ի «Conflict Zone» հաղորդման ընթացքում: Նա նշել է, որ իրենք ամեն ինչ անում են, որպեսզի կառավարությունն ընդունի, որ 1915թ. Օսմանյան կայսրությունում 100 հազարավոր հայերի սպանությունը հենց ցեղասպանություն է եղել: «Հունիսի 2-ին՝ 100 տարի շարունակ Հայոց ցեղասպանությունը ժխտելուց հետո, Գերմանիայի դաշնային խորհրդարանը որոշում պիտի կայացնի այն մասին, որ դա ցեղասպանություն է եղել և Գերմանիան էլ, որպես Օսմանյան կայսրության դաշնակից, նույնպես որոշակի պատասխանատվություն է կրում դրա համար», -ասել է պատգամավորը: Օզդեմիրը նշել է նաև, որ Ցեղասպանության ճանաչմանն ուղղված բանաձևի նախագիծը մշակվել է «Քրիստոնյա-դեմոկրատական» կուսակցության հետ համատեղ: Փետրվարի 25-ին քվեարկությունը Բունդեսթագում հերթական անգամ հետաձգվեց: Ավելի ուշ նախանշվեցին ժամկետները, երբ Գերմանիայի խորհրդարանում քվեարկության կդրվի «1915թ. իրադարձությունները, որպես ցեղասպանություն Ճանաչելու մասին» նախագիծը։ Քննարկումը նախատեսված է անցկացնել 2016-ի հունիսին: Հայոց ցեղասպանության մասին նախագծի քննարկումը ավելի վաղ նախատեսվում էր Բունդեսթագ ներկայացնել 2015-ի ապրիլին՝ Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակի օրերին: Գերմանիայի խորհրդարանն ապրիլի 24-ին հավանություն է տվել Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ բանաձևին՝ 100 տարի առաջ Օսմանյան Թուրքիայում իրականացված 1,5 մլն հայերի զանգվածային սպանությունը որակելով ցեղասպանություն: Գերմանիայի մայրաքաղաք Բեռլինի Մայր տաճարում Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված արարողության ժամանակ Գերմանիայի նախագահ Յոախիմ Գաուկը Օսմանյան կայսրության իրագործած 1915-ի հայկական ջարդերը կոչել է ցեղասպանություն: Այդպիսով, նա դարձել է այդ երկրի առաջին ղեկավարը, որն արտասանել է «Հայոց ցեղասպանություն»: Մետաքսյա Շալունց