Ո՞վ է Փաշինյանի և ապրիլյան հեղափոխության իրական հոգևոր հայրը. մաս 1–ին

Ապրիլյան հեղափոխությունից մեկուկես տարի անց, մինչև այսօր էլ քննարկում են, թե «ունե՞ր արդյոք այդ հեղափոխությունը արտաքին կառավարիչ, թե ոչ»: Պատասխանները տարբեր են և բազմաբնույթ: Հասկանալի է, որ Փաշինյանն ու իր թիմակիցները հերքում են ցանկացած կապ դրսի ուժերի հետ: Ցույց տվեք հեղափոխականների, որոնք բացահայտ հայտարարել են, որ իրենց հետևում կանգնած է այս կամ այն դրսի ուժը:

Բայց մի կողմ թողնենք այս հարցադրումը և փորձենք հասկանալ, թե ո՞վ է եղել իրականում այս հեղափոխության հոգևոր, գաղափարական «հայրը»: Խոսքը, իհարկե, ուղիղ պատվերի մասին չէ: Ինքը` Փաշինյանը, հայտարարել է, որ իրեն ուղենիշ է համարել Նելսոն Մանդելային, ավելի քիչ խոսվում էր նաև Մահաթմա Գանդիի մասին: Հայաստանում, Փաշինյանի «հոգևոր հայր» շատերը համարում են Լևոն Տեր-Պետրոսյանին: Ինչպես ասում են՝ ինչքան մարդ կա, այդքան էլ տեսակետ կա:

Սակայն լռում են այն մարդու մասին, ում մասին չեն խոսում ոչ Փաշինյանը, ոչ էլ փորձագետները, սակայն իր գաղափարներով այդ մարդը նշանակալի դեր է կատարել այս հեղափոխության ժամանակ։

Ծանոթանանք այդ մարդու հետ՝ խոսքը աշխարհում հայտնի «գունավոր հեղափոխությունների» տեխնոլոգիաների հիմնադիր, «ընդդեմ բռնատիրական ռեժիմների խաղաղ հնազանդության պայքարի» ճարտարապետ, փիլիսոփայության դոկտոր Ջին Շարպի մասին է:

Ո՞վ է Ջին Շարպը

Շարպը ծնվել է 1928 թվականին, ԱՄՆ-ի Օհայո նահանգի Բոլտիմոր քաղաքում: Իր պատանեկության ընթացքում նա շատ է լսել նացիստների դաժանությունների մասին և տպավորվել դրանից: 1951-ին ավարտել է Օհայոյի համալսարանը և ստացել է սոցիոլոգիայի գծով մագիստրոսի կոչում:

Մեկ տարի անց նա խուսափել է բանակում ծառայելուց, քանի որ այդ ժամանակ կորեական պատերազմ էր ընթանում, և նրա մեջ, տպավորվելով նացիստների դաժանություններից, վախ էր մտել թե՛ պատերազմներից, և թե՛ պետության կողմից ցանկացած ճնշումներից:

Եվ այդ իմաստով հասկանալի էր, նրան այդ ժամանակ առավել հրապուրեց Մահաթմա Գանդիի շարժումը: Բանակից ծառայելուց խուսափելու համար նա դատապարտվեց 9 ամսվա կալանքի: Բանտից ազատվելուց հետո նա լքում է Միացյալ Նահանգները և տեղափոխվում է Անգլիա, այնուհետև՝ Նորվեգիա:

1964 թվականին Օքսֆորդում նա պաշտպանում է իր դոկտորական ատենախոսությունը՝ «Խաղաղ միջոցներով իշխանությունների տապալումների մասին» թեմայով:

Մեկ տարի անց տեղափոխվում է Հարվարդի համալսարան և սկսում դասավանդել նույն թեմայով:

1972-ից Մասաչուսեթսի համալսարանի քաղաքագիտության պրոֆեսոր է:

Ջին Շարպը համաշխարային հայտնություն ձեռք բերեց 1973 թվականին, երբ հրապարակեց իր հիմնական աշխատություններից մեկը, որը կոչվում էր այսպես՝ «198 մեթոդ խաղաղ պայքարելու համար բռնատիրական ռեժիմների դեմ»:

Այդ աշխատությունը հետաքրքրեց ԱՄՆ-ի իշխող վերնախավին մեկ տարի անց, երբ 1974-ին Պորտուգալիայումկատարվեց խաղաղ իշխանափոխություն: Բռնատիրությունը փոխարինվեց դեմոկրատիայով, և միաժամանակ, կոմունիստները իշխանության չանցան: Այս էքսպերիմենտը ռուբիկոնային բնույթ ուներ ԱՄՆ–ի համար, քանզի մինչ այդ իրենց գլխավոր պայքարը ԽՍՀՄ-ի և կոմունիզմի դեմ էր: Եվ այդ պայքարում ամերիկացիները կիրառում էին ցանկացած մեթոդ:

Իսկ 1975-ին Իսպանիայում Ֆրանկոյի ռեժիմից դեպի դեմոկրատիայի անցում վերջնականապես համոզեց ամերիկացիներին, որ իրենք գտել են պայքարը կոմունիզմի դեմ՝ միաժամանակ չհենվելով նաև աջ հակակոմունիստական դիկտատուրաների վրա:

Եվ դրանից հետո Շարպի ուսմունքը հետաքրքրեց արդեն ԱՄՆ-ի քաղաքական վերնախավին, ուժային կենտրոններին, այդ թվում նաև CIA-ին, ԱՄՆ-ի կենտրոնական հետախուզության ղեկավարությանը:

1983-ին Ջին Շարպը հիմնեց Ալբերտ Էյնշտեյնի անվան ինստիտուտ, որը պաշտոնապես պիտի զբաղվեր ողջ աշխարհով մեկ «խաղաղ պայքարներով բռնատիրական ռեժիմների դեմ»:

Միաժամանակ, այդ ինստիտուտի ստեղծման պահից, նրան պաշտոնապես սկսեցին ֆինանսական աջակցություն ցույց տալ զուգահեռաբար ստեղծված Ազգային դեմոկրատական հիմնադրամը/NDI/, Միջազգային հանրապետական ինստիտուտը/MPI/ և հանրահայտ RAND Corporation-ը:

Շարպի ինստիտուտի հետ ստվերային համագործակցությունն իրականացնում էր ԱՄՆ-ի կենտրոնական հետախուզական ղեկավարությունը:

Ինչո՞ւ ԱՄՆ-ին հետաքրքրեցին Ջին Շարպի «խաղաղ պայքարի» տեխնոլոգիաները

Բանն այն է, որ մինչև 1973 թվականը՝ 2-րդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո, ԱՄՆ-ն գրեթե բոլոր տարածաշրջաններում մրցակցությունը պարտվում էր: Աֆրիկայում ընթանում էր հակագաղութատիրական պայքար, որը իր գլխավոր դաշնակիցն էր համարում Մոսկվային:

Լատինական Ամերիկայում ամենուրեք ընթանում էր ձախակողմյան ուժերի պայքար՝ ընդդեմ հակակոմունիստական բռնատիրական ռեժիմների: Որտեղ ժողովուրդների սիմպատիան նույնպես ԱՄՆ-ն չէր: Իսկ Ֆիդել Կաստրոյիհաղթանակից հետո Կուբան դարձավ այդ տարածաշրջանի յուրօրինակ պայքարի փարոսը:

Հարավարևելյան Ասիայի երկրներում նույնպես ամերիկացիները պարտվում էին ռուսներին և կոմունիզմի դեմ պաշտպանվում էին հիմնականում հակակոմունիստական բռնատիրական ռեժիմների միջոցով:

Այստեղ հակաամերիկյան փարոսի դերն ստանձնեց Վիետնամը:

Նույնիսկ Արևմտյան Եվրոպայի երկրներում Միացյալ Նահանգները դժվարանում էր պայքարել ԽՍՀՄ-ի կոմունիստական քարոզչության դեմ:

Իսկ բռնատիրական Ֆրանկոյի, Սալազարի, սև գնդապետների ռեժիմները հաստատ ԽՍՀՄ-ի հակառակորդների համար օրինակ չէին կարող ծառայել:

Իսկ 1973-ին Պինոչետի կողմից իրականացված ռազմական հեղաշրջումը Չիլիում վերջնականապես համոզեց, որ Միացյալ Նահանգները հաստատ չի կարողանա դիմագրավել ԽՍՀՄ-ին գաղափարական մրցակցության մեջ:

Ռուսական КГБ-ն հաղթում էր ամերիկյան CIA-ին՝ նախևառաջ գաղափարական ճակատում: Ամենուրեք ձախակողմյան ուժերը բարոյական հաղթանակ էին տանում աջ ուժերի նկատմամբ:

Պարզ էր, որ այս ամենը խորապես մտահոգում էր ամերիկացիներին: Կուբայում, Վիետնամում պարտությունները ստիպեցին ամերիկացիներին փոխել իրենց ռազմավարությունը և պաշտպանվողական մարտավարությունից անցնել հարձակվողական մարտավարության:

Բայց դրա համար անհրաժեշտ էին գաղափարախոսություն և քաղաքական տեխնոլոգիաներ:

Հետհեղափոխական Հայաստանում մոդայիկ դարձած ձևակերպմամբ՝ եթե ԽՍՀՄ-ը և կոմունիստները հենվում էին հիմնականում «պողոսների» վրա, ապա ամերիկացիները այդ «պողոսներից» պաշտպանվում էին «հակապողոսական», հակակոմունիստական բռնատիրական ռեժիմների միջոցով:

Սկսած անցյալ դարի 70-ականների կեսերից ամերիկացիները որոշեցին ամբողջովին փոխել իրենց պայքարի ռազմավարությունը և հրաժարվել բռնատիրական ռեժիմներին աջակցելուց՝ նոր ճակատ բացելով կոմունիստական բռնատիրական ռեժիմների դեմ:

1983-ին արդեն պաշտոնապես Ջին Շարպի ինստիտուտը դարձավ այն կենտրոնը, որից սկսվեցին ներմուծվել, այսպես կոչված, «թավշյա, ոչ բռնի խաղաղ պայքարի մեթոդները բռնատիրական ռեժիմների դեմ»:

Այսպիսով Ջին Շարպը դարձավ ԱՄՆ-ի կողմից իրականացվող «ոչ բռնի հեղափոխությունների» տեխնոլոգիաների հիմնադիրը:

Պորտուգալիայից ու Իսպանիայից հետո Շարպի տեխնոլոգիաները կիրառվեցին արդեն ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո Արևելյան Եվրոպայում, Բալթյան երկրներում, Ռուսաստանում՝ 1991-ին:

2003-ին այն կիրառվեց Վրաստանում, իսկ մեկ տարի անց `Ուկրաինայում:

Հետո այն կիրառվեց Ղրղզստանում և 2014-ին՝ կրկին Ուկրաինայում:

2018-ի ապրիլին այն կիրառվեց նաև Հայաստանում:

-Ինչպե՞ս կիրառվեցին այդ մեթոդները,

-Որո՞նք են այն 198 մեթոդները ոչ բռնի խաղաղ պայքարի համար,

— Ի՞նչ դեր են կատարում ամերիկացիները այդ հեղափոխություններում,

— Ի՞նչ աշխարհաքաղաքական նպատակներ են հետապնդում,

— Ինչպե՞ս են պլանավորում, հիմքեր պատրաստում և նախագծում այդ հեղափոխությունները

կներկայացնենք հոդվածի երկրորդ մասում:

Երվանդ Բոզոյան

politeconomy.org

դիտվել է 6150 անգամ
Լրահոս
ՀՀ քննչական կոմիտեն պարզում է Գյումրիում միկրոավտոբուսի վթարի հանգամանքները. բուժկենտրոն տեղափոխված անձինք դուրս են գրվել Պուտինն ու Տոկաևը ռազմավարական գործընկերության խորացման վերաբերյալ հայտարարություն են ստորագրել Լարսը փակ է Աբովյանի, Հրազդանի, Վայքի, Սիսիանի, Թալինի, Ախուրյանի, Աշոցքի տարածաշրջաններում ձյուն է տեղում Փաշինյան․ ովքեր SMS ծնգոցով հրաժարվել են պաշտոնից, հերոսներ են․․․ Եղեգնաձորում կրակոցներ են հնչել, փորձել են մարդ առևանգել «Զանգեզուրի միջանցքը» պետք չէ նաև Չինաստանին. Աշոտյան Պետական բյուջեի պակասուրդը մեծ արագությամբ աճում է, տնտեսական ակտիվության տեմպը դանդաղում է. «Լույս» հիմնադրամ Նախկին լրագրողը՝ ՆԳ նախարարի տեղակալ ՍԴ–ն մերժել է արցախցիների կուտակային կենսաթոշակների վերաբերյալ գործի քննությունը Եթե կինդ «Նիկոլին ներելը» չի հասկանում, մենք ո՞նց հասկանանք․․․ Փաշինյանը որոշել է Ալեն Սիմոնյանի ընտանիքին և մի շարք պատգամավորների զրկել «պադավատներից»․ MediaHub Հունաստանից Հայաստան ռուսական զենքի վերաարտահանման վերաբերյալ դիմում չի ստացվել. ՌԴ ԱԳՆ Մոսկվան ակնկալում է, որ Երևանը կվերսկսի աշխատանքը ՀԱՊԿ շրջանակներում. Զախարովա Երբ կհրապարակվի Գեղամ Նազարյանի «դատավճիռը»․ MediaHub ՔՊ-ի վարկանիշը Գյումրիում շատ ցածր է, դրա համար են ԺՊ նշանակում․ Նարեկ Միրզոյան Արագածից մինչև Ծիլքար ավտոճանապարհին բուք է, Սիսիանի տարածաշրջանում ձյուն է տեղում Եվրոպային սպասվում է ամենացուրտ ձմեռը Ուկրաինայում գործողությունների մեկնարկից ի վեր․ Bloomberg Աստանայում Պուտինի գտնվելու և ՀԱՊԿ գագաթնաժողովի անցկացման ընթացքում կկիրառվեն անվտանգության ուժեղացված միջոցառումներ Եվրախորհրդարանը հաստատել է Եվրահանձնաժողովի նոր կազմը Պուտինը պետական այցով ժամանել է Աստանա Առաջիկա օրերին ԱՄՆ-ն կփորձի հասնել Գազայում հրադադարին, պատանդների ազատ արձակմանը և պատերազմի ավարտին. Բայդեն Օդի ջերմաստիճանն առաջիկա օրերին կնվազի 5-8 աստիճանով Ուկրաինան Համաշխարհային բանկից ստացել է 4,8 մլրդ դոլար Տիգրան Ավինյանի ու թիմի լոսանջելեսյան վոյաժի համար «Լաքշերի վոյաժը» 12 միլիոն 465.000 դրամով ուղետոմսեր է ձեռք բերել.168․am
Ամենաընթերցվածները
Շուտով
Նոյեմբերի 27-ին, ժամը 14:00-ին Հայելի ակումբի հյուրն է Հովհաննես Շահինյանը Նոյեմբերի 27-ին՝ ժամը 12:00-ին, Հայելի ակումբի հյուրն է Քրիստինե Վարդանյանը Նոյեմբերի 26-ին՝ ժամը 13:00-ին, Հայելի ակումբի հյուրն է Երվանդ Բոզոյանը Նոյեմբերի 26-ին՝ ժամը 16:30-ին, Հայելի ակումբի հյուրն է Տաթև Արցախը Նոյեմբերի 26-ին՝ ժամը 12:00-ին, Հայելի ակումբի հյուրն է Արմինե Ադիբեկյանը Նոյեմբերի 25-ին՝ ժամը 11:00-ին, Հայելի ակումբի հյուրն է Վոլոդյա Հովհաննիսյանը Նոյեմբերի 25-ին՝ ժամը 16:30-ին, Հայելի ակումբի հյուրն է Տաթև Արցախը Նոյեմբերի 25-ին՝ ժամը 14:30-ին, Հայելի ակումբի հյուրն է Արդարադատության գեներալ-մայոր Թաթուլ Պետրոսյանը Նոյեմբերի 25-ին՝ ժամը 13:30-ին, Հայելի ակումբի հյուրն է Հայկ Նահապետյանը Նոյեմբերի 25-ին, ժամը 12:30-ին Հայելի ակումբի հյուրն է Էդգար Ղազարյանը
Հետևեք մեզ Viber-ում https://cutt.ly/5wn8sJBS
Hayeli.am