Փաշինյանը պետք է փակի բացված պանդորայի արկղը,այլապես վերջում կարող է ինքը հայտնվել այդ արկղի մեջ. Անդրանիկ Թևանյան

Հարցազրույց «Պոլիտէկոնոմիա» հետազոտական ինստիտուտի տնօրեն Անդրանիկ Թևանյանի հետ:/Մաս 2-րդ/

-Հայտարարվում է ինչ-որ նվիրատվությունների մասին,բայց չի ասվում,թե այդ գումարները ուր գնացին:Այստեղ մանիպուլացիա,մեծ գումարների պտույտ կա՞ և ես իրավունք ունե՞մ հարց տալու,թե ո՞ւր են գնում այդ գումարները:

-Կասկածները բնականաբար իրավունք ունեն գոյություն ունենալու, և սա այն դեպքն է ,երբ կարող ենք ասել,որ բումերանգի էֆեկտը աշխատելու է գործող իշխանություններ վրա,իրենք ստանալու են այն ինչ ցանել են,ինչ ցանել էին նախկինում: Խոսակցությունները,ասեկոսները,բայցի դրանից ռեալ պրոցեսներ էլ կան…

-Մի օր պարզ կլինի,թե որ գումարը ուր է գնացել:

-Ի վերջո այո, հեղափոխության բոլոր տրամաբանական ցիկլերը քանի որ լինելու են,հեղափոխականների ներսում էլ է տրոհումներ գնալում,իրար մեղադրելու են հակահեղափոխականության մեջ,սկսելու են իրար մեջ պարզել,թե ով է իսկական հեղափոխականը ,ով ոչ իսկականը:

-Հիմա այդ պրեցեսը գնում է,Դավիթ Սանասարյանի դեպքն էլ ապացույց:Սա սորոսականների և իմքայլականների պայքա՞րն է:

-Դրանք պայմանական բաժանումներ են,բայց իշխանության ներսում բաժանումները օբյեկտիվորեն պետք է գնան,որովհետ հեղափոխության մեջ միշտ լինում են խորթ զավակներ,ովքեր համարում են,որ իրենք ըստ արժանվույն չեն գնահատված և իրենց ժառանգությունից ավելի քիչ է մաս հասած:Կենցաղային վեճեր էլ են լինում և այդ խորթ զավակները մի օր ապստամբում են հեղափոխության հայրերի դեմ:Սկսվում է այնպիսի պայքար,ինչպիսին Ֆրանսիայում եղել է ժիրոնդիստների և յակոբինների միջև, մենշեվիկների և բոլշևիկների միջև Ռուսաստանում:Ֆիզիկայի օրենքները գործում են նաև քաղաքականության մեջ՝եթե կա ուժ,ուրեմն լինելու է նաև հակաուժը, եթե կա դատարկ տեղ՝վակուում ,ապա դա պետք է լցվի:Իշխանությանը ձեռնտու չէ,որպեսզի իշխանության ներսի որևէ սուբյեկտի հետ կապված նման բան լինի ,բայց քանի որ դա բացահայտվել է,Փաշինյանը չէր կարող ընթացք չտալ:

-Դուք կարծո՞ւմ եք,որ 5000-10 000 դոլարի մասին է խոսքը,այդ գործն է և վեր՞ջ:

-Ես դավադրություն չեն տեսնում,կարծում եմ ,որ առաջին հերթին Փաշինյանին ձեռնտու չէր,քանի որ հեղափոխության կորսության ավարտի փուլ է հայտարարվում,չէ որ հայտարարվել էր ,որ կոռուպցիա չկա,պարզվում է կոռուպցիայի դեմ պայքարողն է կոռումպացված,թեև մենք շատ կարևոր մի բան ստացանք այս գործի հետ կապված,կարծում եմ և վերահսկողկանի ղեկավարի և մյուսնեների անմեղության կանխավարկածը պետք է հարգել.դա ընտրովի չէ:

-Դուք հարց բարձրացնելու՞ եք ,որ իրենք պետք է ներողություն խնդրեն այն բոլորից ,ում գործով դատական պրոցես դեռ չի եղել,բայց բոլորին հայտարարել են հանցագործներ:

-Պատմությունը և կյանքը ինքն է ստիպում,որպեսզի իրենք պայքարեն :Շատ կարևոր ձեռքբերում է ,երբ մարդիկ սկսեցին խոսել անմեղության կանխավարկածից,այն պետք է պահեն,բայց Փաշինյանին ձեռնտու չէր,որ նման բան բացահայտվի,բայց նա ստիպված է ընթացք տալ,դա առաջացնելու է որոշակի պրոցեսներ իշխանության ներսում ոչ թե վերահսկողականի պետի անձով պայմանավաորված ,այլ այն կուտակված պրոցեսներով,որը ուղղակի կատալիզատորի ֆունկցիա է կատարելու և իրենք այդ հակասությունները ավելի շատ են ջրի երես հանելու:

-Նիկոլ Փաշինյանը քաոսի միջոցով փորձում է երկարացնել իր կառավարությունը,ի՞նչը նկատի ունեիք:

-Բաժանիր և տիրիր,դա հայտնի սկզբունք է նախկին կայսրություններում:Երբ հասարակությունը բաժանվածէ լինում,նա չի կարող կոնսոլիդացնել:

-Այդ բաժանումը քաղաքականություն էր, այլ ոչ թե սայթաքում:

-Իհարկե:

-Արցախյան հիմնախնդրի հետ կապված ինչքնով է ազնիվ և անկեղծ և ինչքանով է Նիկոլ Փաշինյանը պատկերացնում արցախյան հիմնախնդիրը և ի՞նչ փուլի ենք եկել:

-Ես նկատում եմ ամբողջական խուսափում պատասխանատվությունից: Դա կարող է ունենալ երկու պատճառ՝որոշակի գաղտնիության էլեմենտ կա,նա թաքցնում է որոշակի բան,բայց դա հնարավոր չէ թաքցնել,երկրորդը անտեղյակությունն է,պարզ դիլետանտիզմը…

-Չսովորե՞ց մեկ տարում:

-Խնդիրը մեկ տարին չէ,իմ կարծիքով իր պատկերացումների մեջ,երբ պարզ էր,որ պետք է իշխանության գալ,Ղարաբաղի խնդիրը 10-15 –երորդական է եղել,եթե նայեք Փաշինյանի լրագրողական գործուներությունը,ինքը կամ քիրվայական կոդերի մեջ է գրել Ղարաբաղի հարցը՝հիմնականում ,լինելով տերպետրոսյանական ազդեցության տակ, ինքը հինականում պաշտպանել է քիրվայական կամ պարտվողական գիծը, կամ փուլային տարբերակը: Իր մոտեցումները որպես լրագրող կամ այդպիսին են եղել, կամ ընդհանրապես բացակայել են:Ինքը որպես լրագրող գործել է բացարձակ անպատասխանատվության պայմաններում,չի պատկերացրել իր ասածների արժեքը և որ մի օր պատասխան է տալու իր ասածների համար: Մի օր պատասխան է տալու,որ Լավրովի պլանը հող հանձնելու դավաճանական ծրագիր է, հիմա ինքը պատասխան է տալիս,որովհետև պարզ դարձավ,որ բանակցում են Լավրովի պլանի շուրջ,որ ապրիլյան պատերզմը կազմակերպել էին ռուսները և ադրբեջանցիները,որ ԵԱՏՄ-ից պետք դուրս գալ,որովհետև դա Հայաստանի ինքնիշխանության համար վտանգավոր է :

-Դա անցյալում:

-Այսօր տեսակետ չունի:Ինքը հարցադրումներ է հնչեցնում,ասում է՝ մենք պետք է որոշենք՝լուծում ենք խնդիրը,թե պահում ենք ստստուս-քվոն,գնում ենք այս ճանապարհով,թե մնում ենք հին ճանապարհի վրա:Ինքը հարցադրումներ է անում ,որոնց պատասխանը չի տալիս ,ակնկալում է լսել ուրիշներից,դիմել է Հանրային Խորհրդին,ասում է ՝ես ՀԽ-ին էլ ասացի ԼՂ խնդրի հետ կապված որևէ տեսակետ ներկայացնել,բայց ինքը տեսակետ չի ներկայացնում:Շատ վտանգավոր է ,որ նման գործիչը մասնակցում է բովանդականին բանակցությունների:Խնդիրը բանակցությունը չէ, վերելակային դիվանագիտության մի ջոցով մենք դիվանագիտական լուրջ կորուստներ ունեցանք,կորցնելով մեր ինստիտուցիոնալ ձեռբերումները Սանկտ –Պետերբուրգի,Վիեննայի և Ժնևի, այդ վերելակային դիվանագիտության արդյունքում վերադարձանք մինչ ապրիլյան պատերազմ,ավելի վատ դիրքերից:Հիմա մենք բանակցում ենք մի իրավիճակում,երբ Հայաստանը ներկայացնող սուբյեկը պաշտոնապես հայտարարում է ,որ ինքը խնդրին չի տիրապետում, ասում է՝մյուսները տաս-քսան տարի բանակցել են,իսկ ես նոր մարդ եմ,այդ պայմաններում ինքը մտել է բովանդակային բանակցությունների դաշտ և Հայաստանում էլ ներկայացում է,որ ես բացարձակապես պատասխանատություն չեմ կրում: Իր մոտ հետաքրքիր տրանսֆորմացիաներ կան.մի ժամանակ ասում էր՝կբերեմ հրապարակ,հրապարակում կորոշենք, հայկական ագոռա կոչվածը պետք է որոշի,թե ինչպես է լուծվելու Արցախի խնդիրը,հետո նախընտրական հեռուսադեբատի ժամանակ ասում է ,որ կբերենք հանրաքվեի կդնենք,ընդ որում հետաքրքիր,ինքը մի կողմից ասում է,որ ես որպես Հայաստանի վարչապետ և ոչ արցախի ու իջևանցի չեմ կարող ներկայացնել Արցախը և այդ հարցը լուծել,բայց հայաստանցիները,որոնք այդ առում ով իր հետ հավասար վիճակում են,կարող են հանրաքվեով որոշել:Բնականաբար այդ հանաքվեի գաղափրից է լ է հետ քաշվել,հիմա էլ ասում է՝ գնաեցք դուք որոշեք,կամ ինձ ասեք՝ ոնց եք տեսնում լուծումը:Ժողովուրդ ասածը աբստրակտ հասկացություն է,երբ դու կոնկերտ փաստաթղթից ես խոսում,նման է նրան,երբ ասում է հասարակությունը որոշի ում զանգեմ:Նախկինում նման բան կար,երբ Քեսինջերը ասում էր՝դուք ասում եք Եվրոպայի հետ հարաբերություններ,ես Եվրոպա ում զանգեմ,կենկրետ պետք է հասցեատեր լինի :Վերջին շրջանում Փաշինյանը մտել էր Բոլթոնի պլանի մեջ ՝հայտնի էր այդ պլանը՝տարածքներ կոմունիկացիայի դիմաց:Ցանկացած փաթեթ ունենում է անվանում և որպես կանոն գործանական քաղաքականության մեջ կապվում է կոնկրետ մարդու հետ:Երբ մենք ասում ենք ,որ ղարաբաղյան խնդրի փաթեթ պետք է մշակենք,այդ փաթեթը պետք է անուն ունենա և հասցե:

-Ռուսաստանի հետ ինչ հարաբերություններ են հիմա, շատերը ասում են,որ լարվածությունը կապված է երկրորդ նախագահի կալանավորման հետ:

-Եթե հետևենք քաղաքական զարգացումներին ,Ռոբերտ Քոչարյանի խնդիրը հայ -ռուսական հարաբերություններում դարձել է անկյունաքարային:Սա մեր հասարակությունը պետք է հասկանա:Մի քանի կետ ֆիքսենք.հայ-ռուսական հարաբերությունները կարևոր են ինչպես մեզ համար ,այնպես էլ Ռուսաստանի:Մեր անվտանգության խնդիրը նաև իրենցով է պայմանավորված:Ռոբերտ Քոչարյանի խնդիրը ոչ միայն և ոչ այնքան Քոչարյան- Պուտին հարաբերությունների դրական ֆոնն է,և իրենց ջերմ ընկերական հարաբերությունները,որքան դասակարգայի խնդիրը Հայաստանի և Ռուսաստանի իշխանությունների միջև:Սա մեր հասակությունը չի ուզում ընդունել:Ցանակացած գործընթաց,որ տեղի է ունենում որևէ երկրում,առավել ևս դաշնակից երկրում, հակվածություն ունի տարածվելու:Պուտինը Քոչարյանի հետ կապված պատմության մեջ տեսնում է ինքն իր հնարավոր ճակատագիրը և չի ուզում թույլ տալ նման գործընթացը :

-Հանձնելով Քոչարյանին,Պուտինը ապագայում հանձնո՞ւմ է ինքն իրեն:

-Այստեղ համակարգային խնդիր կա:

-Մեզ մոտ կարող են ասել,վաղն էլ Պուտինը կհանձնվի ինչ-որ ուժերի և լավ կլինի:

-Այդպիսի հակասություն կար նաև այն ժամանակ,երբ մենք կորցրեցինք Կարսը ՝ Հայաստանի և Ռուսատանի միջև ընկալումների ֆոնին, այդպիսի հակասություն ունեին ադրբեջանցիները Էյչիբեյի նախագահության շրջանում,կար Սաակաշվիլի-Պուտին հարաբերություններում:Խնդիրն այն է, որ երբ Ռուսաստանում ասում են՝хотим как ж Армении,դա շատ վտանգավոր կոդ է մեզ համար և Փաշինյանը փոխարենը ամեն իչ աներ,որ փարատեր կասկածները…Ինձ մոտ տպավորություն կա,որ սխալը արել են ,հիմա մտածում են,թե ինչպես ուղղեն, բայց չեն գտնում ճանապարհը: Մենք պետք է շատ կարևոր բան հասկականք՝հայ-ռուսական հարաբերություններում,եթե մենք խնդիր ենք առաջացնում Ռուսատանում,դա վտանգավոր է և Ռուսատանի և Հայաստանի համար:Ռուսաստանի իշխանությունները հստակ մեսիջը տվել են՝ասում են դուք մեր ԵԱՏՄ ակումբի խաղի կանոն եք խախտում, երբ նույնիսկ ընտրովի և առանց ապացույցների մեղադրանք եք ներկայացնում և կալավորում եք նախկին նախագահի:Դա վտանգավոր է դառնում և Բելոռուսի,և Ղազախստանի ,և Ռուսատանի համար:Արդյունքում Ալիևը դիրքային առավելություն է ստանում մեր նկատմամբ:

-Իսկ եթե այդ ուժերն էլ մտածում են,որ այս ամենը եղել է այդ ընտանիքը պայթեցնելու համար:

-Հայ ժողովուրդը սիրում է Հռոմի պապից ավելի կաթոլիկ լինել, բայց մենք պետք է շատ պարզ բան հասկականք.Հայաստանի քաղաքական գործիչները պետք է լինեն հայաստանակենտրոն, մտածեն բացառապես Հայաստանի շահերի մասին ,այլ թե համաշխարահային գլոբար,վիրտուալ հասկացությունների համար: Ես հիշեցնեմ նախորդ դարի 20-ական թվականները,որը ցավալի ավարտ է ունեցել, հայ կոմունիստների մեջ շատերը կային ,որ ասում էին՝թուրքերը մեր եղբայներն են դարձել,կարմրել են և մենք համագործակցում ենք:

-Դաշնակցականներն էլ էին ասում:

-Մենք պետք է մեր շահերը նայենք,մեր շահերից է բխում հայ-ռուսական հարաբերությունների նորմալ պատկերը,մենք ռազմավարական դաշնակիցներ ենք,մենք ունենք Ղարաբաղի խնդիր, ապրում ենք այս տարածաշրջանում:Եթե մենք ապրեինք Եվրոպայի արևմտյան հատվածում, ես անկեղծ ընդամենը լրահոսի մակարդակով կհետևեի Ռուսաստանից հնչող տեսակետներին: Ռուսաստանը ցույց է տալիս,որ մեր միջպետական հարաբերություններում առաջացել է խնդիր և այդ խնդրի անկյունաքարային հարցը դարձել է Քոչարյանը:Սա փաստ է:ՀՀ իշխանությունը պետք է համապատասխան հետևություններ անի,փակի բացված պանդորայի արկղը,այլապես վերջում կարող է ինքը հայտնվել այդ արկղի մեջ:

-Սերժ Սարգսյանը ի՞նչ ասելիք ունի,հանրային պահանջ կա՞,որ նա խոսի:

-Նախկին նախագահների խոսքը միշտ էլ պահանջված է՝լինի դա Լևոն Տեր-Պետրոսյանը ,թե Սերժ Սարգսյանը,այստեղ կարևորը ապագային միտված գործողություններն են և կարևորն այն է,որ երկիրը դուրս գա այս ցնցումային սցերանրից:
-Առանձնացրեք այս իշխանության դրականն ու բացասականը երկրի համար:
-Ցավով պետք արձանագրեմ,որ այն սպասելիքները,որ բոլորս ունեինք ,որ հետհեղափոխական Հայաստանում պետք լինեն,չեն իրականանում,անփորձ են ,տեսակետներ չունեն,հիմիկվա հետհեղափոխական Հայաստանի կարգախոսը պետք է լինի ՝փրկել այն քիչ հեղափոխական կարգախոսը հեղափոխականներից: Իրենք դավաճանում են այդ կարգախոսներին:Երկիրն ունի անվտանգության և տնտեսական զարգացման ապահովման խնդիր, այս առումով այս իշխանությունը, արդեն 100 տոկոսով կարելի է ասել և դա ապացուցված է ,որ իրենք ունակ չեն դրական փոփոխություններ բերելու:Այն, ինչ կարողացել են ,արել են,դրանից ավել չեն կարող անել :

-Ժամանակին ասում էին՝Սերժ Սարգսյանը անփոխարինելի է,շուտով կասեն՝Նիկոլ Փաշինյանն էլ է անփոխարինելի:

-Անփոխարինելիներ չկան, անփոխարինելի են Հայաստանի շահերը:

Առաջին հատվածն՝այստեղ

Հարցազրույցը՝Նաիրա Բաղդասարյանի