Այսօր մենք գործ ունենք Հայաստանի շահերի, նրա պատմական տարածքների աննախադեպ ու անմարդկային վաճառքի հետ. Արշակ Կարապետյան

«Համահայկական ճակատ» շարժման և կուսակցության ղեկավար, պաշտպանության նախկին նախարար, գեներալ-մայոր` Արշակ Կարապետյանը հանդես է եկել ուղերձով.

«Եղբայրնե՛ր և քույրե՛ր, սիրելի՛ հայեր։

Այսօր մենք գործ ունենք Հայաստանի շահերի, նրա պատմական տարածքների աննախադեպ ու անմարդկային վաճառքի, սեփական ժողովրդին դավաճանելու և մեր երկրի բնակչության անվտանգության նկատմամբ արհամարհական վերաբերմունքի հետ: Տավուշի մարզում սահմանային սյուների տեղադրումը (սահմանագծումը), որն իրականացվում է օրենսդրական և միջազգային բոլոր նորմերի կոպտագույն խախտումներով, երկրի պաշտպանունակության ապահովման տեսանկյունից շահեկան դիրքերի հանձնումը, սահմանամերձ գյուղերի բնակիչների նկատմամբ իշխանության արհամարհական վերաբերմունքը, մարդկանց անհիմն ձերբակալություններն ու կալանավորումը միայն այն բանի համար, որ նրանք մտահոգություն են հայտնում իրենց երեխաների ապագայի համար, մեր հայրենիքի՝ Հայաստանի շահերի նկատմամբ իշխանական կամավորության, ոչ կոմպետենտության և դավաճանության վառ վկայությունն են:

Ցանկացած դեմարկացիայի պետք է նախորդի սահմանների դելիմիտացիան։ Միջազգային իրավական տեսանկյունից դելիմիտացիան պետական սահմանի պայմանական սահմանումն է ըստ քարտեզների, որոնց վրա մանրամասն պատկերված են ռելիեֆը, հիդրոգրաֆիան, բնակավայրերը և այլ ֆիզիկաաշխարհագրական օբյեկտները ։ Դա փաստաթղթերի հետ երկարատև աշխատանք է, որը չի ուղեկցվում բաժանարար գծի անցկացման անհապաղ գործողություններով: Դրա սկսելուն պետք է նախորդի սահմանազատման մասին որոշումը, որը սովորաբար պետական սահմանների հաստատման կամ փոփոխման վերաբերյալ խաղաղության պայմանագրերի կամ հատուկ համաձայնագրերի բաղկացուցիչ մասն է:

Միջազգային պրակտիկայում սահմանագծման մասին որոշման շուրջ բանակցությունները տևում են միջինը առնվազն 10 տարի։ Համաձայն ԵԱՀԿ համապատասխան հանձնարարականների (կետ 1.2) ՝ Հայաստանի կառավարությունը պետք է ստեղծեր աշխատանքային խումբ՝ սահմանի ստատուս-քվոյին վերաբերող իրավական, քաղաքական, տնտեսական և տեխնիկական իրավիճակի մասին: Այդ խմբում պարտադիր կարգով պետք է ընդգրկվեն նախագահի աշխատակազմի, խորհրդարանի եւ կառավարության, շահագրգիռ նախարարությունների, այդ թվում ՝ պաշտպանության, արտաքին գործերի, տրանսպորտի եւ հաղորդակցության, ներքին գործերի, սահմանի պահպանության եւ այլ գերատեսչությունների ներկայացուցիչներ։ Համաձայն 4.3. կետի՝ պետք է ստորագրվի «սահմանի մասին պայմանագիրը», որում շարադրված է կողմերի հավատարմությունը միջազգային իրավունքի համընդհանուր ճանաչված սկզբունքներին ու նորմերին: Այնուհետև տարվում է քրտնաջան աշխատանք ՝ հաշվի առնելով սահմանամերձ և վիճելի տարածքների բնակչության օրինական շահերն ու իրավունքները, էթնիկ և այլ առանձնահատկությունները, կենսական նշանակություն ունեցող գյուղատնտեսական հողերը,կենսաապահովման համակարգերը և այլն:

ՄԱԿ-ի պահանջների համաձայն՝ սահմանազատման գործընթացում հողի, ջրի և բնօգտագործման հարցերը, ինչպես նաև երկու պետությունների տարածքում մշակութային և պատմական կոթողներին և հուշարձաններին քաղաքացիների անխոչընդոտ հասանելիության պահպանումը, վերականգնումը և ապահովումը պետք է համապատասխան հատուկ միջպետական համաձայնագրերով:

Սահմանազատման նյութերը հիմք են հանդիսանում վերջնական փուլի ՝ սահմանագծման, այսինքն ՝ տեղանքում պետական սահմանի գծի ճշգրիտ որոշման համար ՝ այն հատուկ սահմանային նշաններով նշելով ։ Մինչև այս պահը, միջազգային իրավական և ներպետական նորմերի ընդհանրությամբ պետք է որոշվի և համաձայնեցվի պետական սահմանի ռեժիմը։

Այդպես պետք է լինի։ Իսկ ինչպես են դա անում Հայաստանի իշխանությունները։ Հիշեցնեմ, որ 2024 թվականի ապրիլի 19-ին տեղի ունեցավ սահմանազատման հարցերով պետական հանձնաժողովների հանդիպումը, որի ընթացքում Հայաստանը համաձայնեց զորքերը դուրս բերել Ղազախի շրջանի չորս գյուղերից ։ Ոչ թե մասնագետներ, այլ ոչ կոմպետենտ պաշտոնյաներ, մե՜կ օրում ավարտել են դելիմիտացիայի գործընթացը։ Իսկ արդեն ապրիլի 23-ին ադրբեջանական կողմը հաղորդել էր սահմանին առաջին սահմանային սյան տեղադրման մասին, որտեղ ապրիլի 26-ի դրությամբ արդեն տեղադրվել էր 28 սյուն։

Մինչդեռ դելիմիտացիայի (այլ ոչ թե դեմարկացիայի) գործընթացի մեկնարկի համար հիմնարար փաստաթուղթը, որում պետք է արտացոլվի 1991 թվականի Ալմաթիի հռչակագրի հիման վրա սահմանների որոշման հիմնարար սկզբունքը՝ դելիմիտացիայի հանձնաժողովների համատեղ գործունեության մասին դրույթը պետք է համաձայնեցվի միայն մինչև 2024 թվականի հուլիսի 1–ը։

Համաշխարհային պրակտիկայում պետությունները հաճախ պայմանագրեր են կնքում (իրավունքի վերազիջում) տարածքի հողամասերի զիջման կամ փոխանակման վերաբերյալ, որոնք իրականացվում են համապատասխան փոխհատուցման կամ հողերի առքուվաճառքի պայմաններով։ Ընդ որում, միջազգային իրավունքի համաձայն, վաճառքի ենթակա է միայն տարածքը։ Այս դեպքում բնակչությանը իրավունք է տրվում պայմանագրում նշված ողջամիտ ժամկետում իրենց համար ընտրել հետագա բնակության վայրը և քաղաքացիությունը:

Ըստ 1969 թվականի մայիսի 23 – ի «Միջազգային պայմանագրերի իրավունքի մասին» Վիեննայի կոնվենցիայի 52-րդ հոդվածի ՝ ցանկացած փաստաթուղթ անվավեր է, եթե այն ստորագրվել է ուժի սպառնալիքի կամ դրա կիրառման արդյունքում՝ խախտելով ՄԱԿ-ի Կանոնադրության մեջ ամրագրված միջազգային իրավունքի սկզբունքները։ Ըստ այդմ, Հայաստանի իշխանությունների ցանկացած գործողություն Տավուշի մարզում կամ հայկական տարածքների նկատմամբ հարկադրաբար ստորագրված ցանկացած պայմանագիր, որտեղ փաստացի անտեսվում են հայերի շահերը, կհամարվի անվավեր և առոչինչ»: